Odmiedniczkowe zapalenie nerek to choroba układu moczowego, a konkretnie zakażenie obejmujące miąższ nerki. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to inne określenie zakażenia układu moczowego przebiegającego z gorączką. Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek to jedno z poważniejszych schorzeń bakteryjnych u dzieci. Powaga tego stanu chorobowego wynika z dużego ryzyka sepsy w ostrym okresie choroby w młodych grupach wiekowych, powstawaniem blizn w nerkach oraz rozwojem odległych powikłań. Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek jest stanem długotrwałych zakażeń od strony układu moczowego.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – przyczyny

Najczęściej do odmiedniczkowego zapalenia nerek dochodzi drogą wstępującą. Wywołują je bakterie kałowe, które dostają się do cewki moczowej i dalej do pęcherza moczowego i nerek.

U dzieci skolonizowanie dróg moczowych bakteriami kałowymi doprowadza do bakteriomoczu bezobjawowego, czyli obecności bakterii w moczu, a także do zakażenia dolnych dróg moczowych i ostrego zapalenia odmiedniczkowego nerek z objawami ogólnoustrojowymi.

Do czynników ryzyka odmiedniczkowego zapalenia nerek należą:

• nieprawidłowości w budowie nerek i dróg moczowych,
  
• pęcherz neurogenny prowadzący do zastoju moczu,
  
• niestabilność mięśnia wypieracza pęcherza moczowego,
  
• zaparcia i brudzenia kałem bielizny,
  
• nieprawidłowe opróżnianie pęcherza moczowego.
  

Zakażenie wywołane jest w 90% przez bakterie Escherichia coli (E. coli) bytujące normalnie w przewodzie pokarmowym człowieka (jelicie grubym). Bardziej narażone na zakażenia są kobiety ze względu na predyspozycje anatomiczne – bliskość ujścia cewki moczowej od odbytu i krótszą cewkę moczową. Bakterie E. coli mają duże powinowactwo do dróg moczowych ze względu na szczególną budowę. Posiadają wypustki umożliwiające przyczepienie się do nabłonka dróg moczowych. Mają też oporność na większość odpornościowych mechanizmów człowieka.

Zobacz też: Kłębuszkowe zapalenie jelit

Rzadziej odmiedniczkowe zapalenie nerek wywołane jest przez inne drobnoustroje, jak Klebsiella, Enterobacter, Pseudomonas czy Enterococcus.

Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek u dzieci

Nasilenie objawów i ich rodzaj zależą przede wszystkim od wieku dziecka i zjadliwości bakterii będącej przyczyna odmiedniczkowego zapalenia nerek. Najczęstszym objawem u dzieci jest gorączka, zazwyczaj wysoka. Kiedy proces zapalny obejmuje pęcherz moczowy i drogi moczowe, objawami są nietrzymanie moczu, częste oddawanie moczu.

U niemowląt objawy są bardzo często nieswoiste. Obejmują one skaczącą temperaturę, drażliwość, zmniejszone napięcie mięśniowe, bóle brzucha, wymioty, słaby przyrost masy ciała, spadek apetytu. Rodzice mogą również zwrócić uwagę na nieprzyjemny zapach moczu dziecka.

Niestety, najczęściej jest tak, że dzieci prezentujące niejednoznaczny obraz choroby, częściej rozwijają sepsę. Dlatego diagnostyka w kierunku ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek powinna być wykonana u wszystkich niemowląt z gorączką nieznanego pochodzenia.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży

W ciąży istnieją dodatkowe czynniki, które sprzyjają występowaniu zakażeń układu moczowego. Należą do nich powiększająca się z każdym tygodniem macica, uciskająca na drogi moczowe (głównie moczowody) i utrudniająca prawidłowy odpływ moczu. Niektóre ciężarne mają również predyspozycje do wzrostu poziomu glukozy, która jest wydalana z moczem i sprzyja infekcjom bakteryjnym. W ciąży również najczęstszym patogenem jest bakteria E. coli. Natomiast u pacjentek często skolonizowanych przez inne bakterie, czyli paciorkowce grupy B, przyczyną zakażenia dróg moczowych może stać się również ten paciorkowiec.

Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek u kobiet w ciąży i u dorosłych

Zapalenie odmiedniczkowe nerek objawia się przede wszystkim gorączką, dreszczami, a także bólem w okolicy nerki jedno- lub obustronnie. Dodatkowo chory nie ma apetytu, zgłasza ogólne złe samopoczucie, a także nudności i wymioty.

Zdecydowanie częściej dochodzi do zakażenia nerki prawej ze względu na warunki anatomiczne.

Leczenie odmiedniczkowego zapalenia nerek

U kobiet w ciąży nawet bezobjawowy bakteriomocz obliguje do leczenia. Antybiotykami skutecznymi w tego typu infekcji, a także bezpiecznymi w ciąży są amoksycylina i cefaleksyna. U osób dorosłych w leczeniu często stosuje się fluorochinolony, jednak w ciąży są one przeciwskazane.

U dzieci wdraża się antybiotykoterapię jak najszybciej po rozpoznaniu. Ostre zakażenia szybko ustępują pod wpływem antybiotykoterapii, nie pozostawiając żadnych następstw.

Rozpoznanie odmiedniczkowego zapalenia nerek

Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych i początkowo na badaniu ogólnym moczu. Badanie mikrobiologiczne wykonywane celem określenia patogenu wykonuje się przed podaniem pierwszej dawki antybiotyku, jednak na wynik należy poczekać kilka dni.