Bardziej precyzyjnym badaniem od OB jest CRP – białko ostrej fazy. Na podstawie wyników CRP można stwierdzić, jaki charakter ma stan zapalny w organizmie. Poszczególne normy dotyczą infekcji wirusowych, bakteryjnych, chorób układu pokarmowego w wyniku zakażenia bakteriami czy chorób reumatycznych. Na podstawie badania CRP można podejrzewać także nowotwór. Norma CRP wynosi do 3,1 mg/l.

Co to jest OB, u kogo i w jakim celu wykonuje się to badanie?

Odczyn Biernackiego – w skrócie OB – to badanie krwi, którego wynik mówi o tym, czy w organizmie jest stan zapalny. Polega ono na ocenie prędkości opadania krwinek czerwonych (erytrocytów) w niekrzepnącej krwi w ciągu 1 godziny. Jednostką OB krwi są milimetry na godzinę (mm/h).

Badania, takie jak morfologia, OB i lipidogram, powinny być przeprowadzane regularnie, najlepiej co roku. Jest to podstawa profilaktyki zdrowotnej. Oznaczenie tych parametrów krwi można wykonać u każdego, ponieważ do przeprowadzenia analizy potrzebna jest tylko próbka krwi. Wyniki OB nie są charakterystyczne dla żadnej choroby, chociaż przyjmuje się, że wartości trzycyfrowe są oznaką toczącego się w organizmie procesu nowotworowego.

Normy OB zależne od wieku i płci

Norma OB jest inna dla poszczególnych przedziałów wiekowych i ze względu na płeć. Za prawidłowe uważa się wyniki:

• u noworodków obu płci od 0 do 2 mm/h,
  
• u niemowląt obu płci do 6. miesiąca życia od 2 do 17 mm/h,
  
• u dzieci powyżej 6. miesiąca życia od 7 do 8 mm/h, w zależności od laboratorium może to być nawet do 20 mm/h,
  
• u kobiet poniżej 50. roku życia od 6 do 20 mm/h,
  
• u kobiet powyżej 50. roku życia do 30 mm/h,
  
• u mężczyzn poniżej 50. roku życia od 3 do 15 mm/h,
  
• u mężczyzn po 50. roku życia do 20 mm/h.
  

Norma OB może różnić się w poszczególnych laboratoriach. Poza tym podane normy są bardzo labilne, czyli zmienne, w zależności np. od ogólnego stanu zdrowia badanego. Przy uzyskanym wyniku powinien znaleźć się zakres referencyjny stosowany przez daną placówkę. Odczyn Biernackiego nie powinien być jedynym badaniem, na podstawie którego przypuszcza się chorobę. Należy ten wynik interpretować w kontekście pozostałych danych, w tym morfologii czy wyniku badania CRP (białka ostrej fazy).

Interpretacja wyników OB, przyczyny podwyższonego OB

Podwyższone OB występuje fizjologicznie (naturalnie) u kobiet w ciąży od około 10. tygodnia, w czasie sześciotygodniowego połogu i podczas miesiączki. Wykonywanie w tym czasie badania OB jest bezcelowe, ponieważ wynik nie jest miarodajny. OB podwyższone jest też u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną.

Wysokie OB może być objawem stanu zapalnego toczącego się w organizmie. Wynik badania nie wskazuje jednak, co może być przyczyną zmian ani gdzie należy ich szukać. Potencjalne przyczyny wysokiego OB to:

• stan zapalny – na podstawie odczynu Biernackiego nie można stwierdzić jego charakteru, inaczej niż w badaniu CRP,
  
• wysoki poziom cholesterolu we krwi (hipercholesterolemia),
  
• urazy tkanek lub narządów – zranienia, złamania, parodontoza,
  
• zaburzenia pracy tarczycy – niedoczynność lub nadczynność,
  
• choroby autoimmunologiczne – polegające na tym, że organizm niszczy własne tkanki, ponieważ układ odpornościowy działa nieprawidłowo, np. choroba reumatyczna,
  
• choroby wątroby,
  
• anemia – niedokrwistość,
  
• silny stres,
  
• nowotwór – odczyn Biernackiego jest wtedy bardzo wysoki, przekracza poziom 99 mm/h (wynik trzycyfrowy), bardzo wysokie OB może występować też u osób cierpiących na choroby reumatyczne,
  
• zawał serca.
  

Prędkość opadania krwinek czerwonych zmienia się wolno, więc bardzo wysokie OB może świadczyć o tym, że stan zapalny wystąpił kilka tygodni wcześniej. Nie używa się tego badania do wykrywania krótkotrwałych i nagłych stanów zapalnych. W przypadku zawału wysokie OB może występować zarówno przed, jak i po nim, ponieważ częstą przyczyną zawału jest miażdżyca (która jest następstwem utrzymującego się wysokiego cholesterolu).

Podwyższone OB u dziecka częściej niż oznaką poważnej choroby jest wynikiem próchnicy zębów. U dorosłych próchnica i choroby dziąseł także zwiększają odczyn Biernackiego ponad normę.

Zbyt niskie OB również jest wartością nieprawidłową i może być objawem:

• nadkrwistości – gdy we krwi jest za dużo erytrocytów i pozostałych części składowych krwi, często wynikiem nadkrwistości jest zakrzepica żył lub tętnic,
  
• przewlekłej niewydolności krążenia,
  
• problemów z krzepliwością wywołanych niedoborem fibrynogenu,
  
• anemii sierpowatej – niskie OB występuje w ciężkich przypadkach.
  

Obniżone OB odnotowuje się też przy żółtaczce.

Przygotowanie do badania OB

Od ostatniego posiłku do momentu pobrania próbki krwi od badanego powinno upłynąć nie mniej niż 12 godzin – OB wykonuje się na czczo. Krew jest pobierana z żyły, przeważnie tej zlokalizowanej w zgięciu łokciowym. Dzieci i osoby po 60. roku życia na pół godziny przed pobraniem próbki powinny wypić szklankę wody.

Koszt i dostępność badania OB

Cena OB wynosi od 5 do 8 złotych, jeśli badanie wykonuje się prywatnie. Refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia jest wtedy, gdy lekarz z podpisanym kontraktem z Narodowym Funduszem Zdrowia wystawi skierowanie i wskaże laboratorium, w którym badanie OB można wykonać.