Zdrowe płuca pobierają tlen z powietrza i przekazują go do krwioobiegu, dzięki czemu następuje natlenianie całego organizmu. Jeśli płuca nie wykonują prawidłowo tej funkcji, dochodzi do bezpośredniego zagrożenia życia. W większości przypadków charakterystyczne objawy obrzęku płuc pozwalają jednak na szybkie rozpoznanie i natychmiastowe wdrożenie leczenia.
Obrzęk płuc - przyczyny
Najczęstszą przyczyną obrzęku płuc jest niewydolność serca - następuje wówczas o kardiogenny obrzęk płuc. Dochodzi do niego zwykle w przebiegu lewokomorowej niewydolności serca, wywołanej zawałem serca, poważnymi zaburzeniami rytmu serca, nadciśnieniem tętniczym, zaawansowanymi wadami zastawek serca czy zaostrzeniem przewlekłej niewydolności krążenia.
Nasycona tlenem krew transportowana jest do lewej komory serca żyłami płucnymi. Jeśli praca mięśnia sercowego jest upośledzona, nie może ono tej krwi przepompować. Następuje wówczas jej zastój przed lewą komorą serca (tzw. zastój zwrotny lub wsteczny), a zalegająca krew przedostaje się w obręb tkanki płucnej, a następnie przez ścianę pęcherzyków płucnych do ich wnętrza.
Istnieją stany chorobowe i sytuacje, które mogą wywołać tzw. niekardiogenny obrzęk płuc. Jest on powikłaniem takich schorzeń, jak zapalenie płuc, zapalenie trzustki, niewydolność nerek czy posocznica. Obrzęk płuc powodują także czynniki zewnętrzne - przebywanie na dużych wysokościach geograficznych, narkotyki, toksyny (np. środki ochrony roślin), zachłyśnięcie się treścią żołądkową lub płynami.
Obrzęk płuc - objawy
Wraz ze zwiększaniem się objętości płynu w płucach następuje coraz większe niedotlenienie organizmu, z którym wiążą się poniższe objawy obrzęku płuc:
- silna, narastająca duszność, połączona z subiektywnym odczuciem braku tchu,
- utrudniony wdech i wydech,
- świszczący oddech,
- zmiany osłuchowe nad polami płucnymi (trzeszczenie, bulgotanie),
- kaszel, początkowo suchy, później z pienistą wydzieliną podbarwioną krwią,
- przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
- początkowy wzrost, a następnie spadek ciśnienia tętniczego,
- bladość skóry,
- nadmierne pocenie się (zimne poty),
- sinica (zasinienie powłok ciała, warg, języka, śluzówek),
- pobudzenie psychoruchowe.
Obrzęk płuc - leczenie
Obrzęk płuc jest stanem zagrożenia życia. Jeśli choremu nie udzieli się w porę prawidłowej pomocy, może nastąpić u niego zatrzymanie krążenia. Dlatego leczenie powinno nastąpić już na etapie opieki ambulatoryjnej, choć zasadniczo terapia obrzęku płuc musi odbyć się w warunkach szpitalnych. Celem leczenia jest przede wszystkim zmniejszenie duszności i poprawienie utlenowania krwi chorego. Osiąga się to poprzez zapewnie prawidłowej wentylacji płuc, zastosowanie mechanicznego wspomagania układu krążenia oraz natychmiastowe wdrożenie farmakoterapii. W obrzęku płuc zalecane jest podawanie tlenu w wysokich stężeniach, co zwykle oznacza użycie maski tlenowej lub intubację chorego. Często stosuje się także bronchoaspirację, czyli odsysanie wydzieliny z drzewa oskrzelowego. Podstawą leczenia jest także odwodnienie organizmu, co osiąga się, używając leków moczopędnych.
Odnośnie do farmakoterapii rodzaj stosowanych leków zależy głównie od przyczyny obrzęku płuc. Gdy nastąpił on z powodu nadciśnienia tętniczego, choremu podaje się preparaty rozszerzające naczynia. Z kolei w przypadku zaburzeń rytmu serca stosuje się leki na arytmię. W każdej sytuacji w terapię włącza się leki o dodatnim działaniu inotropowym (np. glikozydy naparstnicy), czyli takie, które zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego. Jednocześnie choremu podaje się środki przeciwbólowe (głównie morfinę) i uspokajające.
W leczeniu obrzęku płuc stosuje się także ułożeniowe sposoby zmniejszania zastoju krwi. Chory powinien jak najwięcej przebywać w pozycji siedzącej, z opuszczonymi nogami. W celu zmniejszenia napływu krwi do serca można używać opasek uciskowych na kończyny (zmniejszają odpływ żylny, zachowując odpowiedni przepływ tętniczy).
Elementem profilaktyki obrzęku płuc jest operacyjne leczenie jego przyczyn, czyli stanów chorobowych, prowadzących do obrzęku. Są to głównie zabiegi kardiochirurgiczne.
Obrzęk płuc - rokowania
Rokowania w obrzęku płuc są różne, w zależności od konkretnego przypadku. Jest to niewątpliwie choroba o poważnym przebiegu, stanowiąca zagrożenie życia i z powodu braku szybkiej interwencji może nawet okazać się śmiertelna, jednak przy natychmiastowym wdrożeniu prawidłowego leczenia obrzęk płuc ustępuje szybko i bez poważnych powikłań. Chorzy zazwyczaj całkowicie powracają do zdrowia. By zapobiec podobnym incydentom w przyszłości, należy dokładnie zdiagnozować i leczyć schorzenie, które przyczyniło się do powstania obrzęku płuc.