Szczepienia ochronne stanowią podstawę profilaktyki chorób zakaźnych. W ostatnim czasie ta kwestia często poddawana jest dyskusji. Rozwinęły się nawet ruchy antyszczepionkowe. Warto zatem rozwiać wątpliwości: czy szczepić dziecko i kiedy należy odroczyć iniekcje ochronne.

Czy szczepić dziecko?

Mimo że od wielu lat nie odnotowano w Polsce i Europie przypadków tężca, błonicy czy polio u noworodków, szczepienie na te choroby nie zniknęły z kalendarza szczepień obowiązkowych, ponieważ zawsze istnieje ryzyko rozprzestrzeniania się zarazków z Afryki. Dlatego póki pojawiają się na świecie choćby pojedyncze przypadki chorób zakaźnych, nie powinno rezygnować się ze szczepień, gdyż szybko może się to przyczynić do nawrotu epidemii. Ogromną rolę ma odporność zbiorowa, czyli zaszczepienie na danym terenie przeciw konkretnej chorobie 90% osób, która powoduje wygaśniecie ogniska choroby.

Odczyn poszczepienny to stan przejściowy. Kilkudniowy dyskomfort po zaszczepieniu dziecka jest niczym w porównaniu z ciężką zakaźną chorobą, która spowoduje hospitalizację, może prowadzić do uszkodzenia ważnych narządów, zmian neurologicznych, a nawet do śmierci. Pomimo tego, temat szczepień wywołuje liczne kontrowersje. Szczepionki nie są produktem idealnym, lecz należy pamiętać o ich niewątpliwych zaletach.

Istnieje błędny pogląd, że szczepienia predysponują do rozwoju chorób autoimmunologicznych, szczególnie tocznia i reumatoidalnego zapalenia stawów. Szczepienia nie odpowiadają za pojawienie się atopowego zapalenia skóry, zaniku nerwu wzrokowego, nadwrażliwości pokarmowej i wziewnej, cukrzycy typu 1 i kokluszu. Niepokój budzą zwłaszcza szczepionki skojarzone przeciwko kilku chorobom jednocześnie. Nie stwierdzono jednak, by miały one działania uboczne.

Obowiązkowe szczepienia dzieci

Szczepienia obowiązkowe są finansowane ze środków publicznych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Zakresem szczepień obowiązkowych objęte są dzieci i młodzież do 19 roku życia. Zgodnie z art. 115 Kodeksu wykroczeń niepoddanie się obowiązkowym szczepieniom ochronnym podlega egzekucji administracyjnej. W przypadku dalszego uchylania się od szczepień sąd wymierza karę nagany lub grzywny.

Zobacz także: Czy szczepienie na ospę wietrzną jest obowiązkowe? Wysypka, gorączka i inne powikłania poszczepienne

Wykaz obowiązkowych szczepień dla dzieci ustalany jest każdego roku przez Główny Inspektorat Sanitarny, po czym zatwierdzany przez Ministerstwo Zdrowia. Publikuje się go pod nazwą Program Szczepień Ochronnych. Dzieci od urodzenia do zakończenia nauki szkolnej podlegają obowiązkowemu szczepieniu przeciwko następującym chorobom: WZW typu B, gruźlicy, błonicy, tężcowi i krztuścowi, zakażeniom Haemophilus influenzae typu b (odpowiadają za zakażenia układu oddechowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), pneumokokom, polio, odrze, śwince i różyczce.

Dlaczego nie szczepić dzieci - przeciwwskazania

• przedwczesne urodzenie dziecka,
  
• niska masa urodzeniowa, niedożywienie,
  
• niewielkie dolegliwości infekcyjne dróg oddechowych, gdy temperatura ciała nie przekracza 38°C,
  
• antybiotykoterapia przy łagodnych infekcjach, zażywanie niskich dawek sterydów,
  
• alergia, sapka, astma, katar sienny poza okresami zaostrzeń dolegliwości,
  
• wypryski i miejscowe stany zapalne skóry,
  
• przewlekłe choroby serca, nerek, wątroby czy płuc będące w okresie wyrównania,
  
• choroby neurologiczne ze stabilnym stanem, np. zespół Downa,
  
• drgawki leczone lekami przeciwpadaczkowymi, które nie pojawiły się co najmniej od 12 miesięcy.
  

Zobacz także: Pierwsze szczepienie noworodka w szpitalu a powikłania poszczepienne u niemowląt

Przed każdym szczepieniem lekarz ma obowiązek zbadać dziecko i sprawdzić czy nie ma przeciwwskazań do wykonania szczepienia.

• ostry stan chorobowy i zaostrzenie choroby przewlekłej,
  
• istotne zaburzenia odporności (niektóre wrodzone niedobory odporności, AIDS, leczenie nowotworów złośliwych, po przeszczepieniu narządów),
  
• podanie preparatów krwi (immunoglobulin) lub przetoczenie krwi z powodu anemii,
  
• nasilone reakcje alergiczne typu anafilaktycznego (pokrzywka, wstrząs),
  
• postępujące choroby neurologiczne i wrodzone choroby metaboliczne przebiegające z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego,
  
• trwająca diagnostyka neurorozwojowa,
  
• poważne objawy niepożądane po poprzedniej dawce szczepionki: drgawki, zaburzenia świadomości, utrata przytomności, gorączka do ponad 39°C, przewlekły (ponad 3 godzinny) płacz i krzyk, epizod zwiotczenia występujący w ciągu 3 dni po szczepieniu (dotyczy szczepienia przeciw krztuścowi),
  
• epizod nasilonego odczynu alergicznego o charakterze anafilaktycznym (wstrząsowym) po poprzedniej dawce szczepionki,
  
• przewlekłe biegunki, zespół krótkiego jelita, jelitowy zespół złego wchłaniania (dotyczy szczepień przeciw polio),
  
• noworodki w ciężkim stanie klinicznym, dzieci urodzone przed 32 tygodniem ciąży, o masie urodzeniowej poniżej 2000 g (dotyczy szczepienia przeciwko gruźlicy),
  
• choroby autoimmunologiczne (toczeń trzewny, gorączka reumatyczna, autoimmunologiczne zapalenie wątroby i tarczycy, młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów, kłębuszkowe zapalenie nerek).