Zakrzepica żył głębokich to powstanie zakrzepu w układzie żył głębokich, częściej w nogach niż kończynach górnych. Jednym z objawów sugerujących obecność zakrzepicy żył głębokich w nodze jest objaw Homansa.
Co to jest objaw Homansa?
Objaw Homansa towarzyszy zakrzepicy żyły piszczelowej tylnej i żyły podkolanowej. Jest dodatni, jeśli grzbietowe zgięcie stopy powoduje ból łydki. Jednak nie jest to czuły i swoisty test, jego użyteczność w rozpoznawaniu zakrzepicy żył głębokich jest niewielka (sięga około 30%). Dodatkowo w przypadku podejrzenia zakrzepu w układzie żył głębokich sprawdzanie objawu Homansa może jedynie przyczynić się do oderwania skrzepliny i powikłań. Dlatego w praktyce klinicznej odchodzi się od wykonywania tego testu.
Zakrzepica żył głębokich – przyczyny
Na powstanie zakrzepicy żył głębokich nakłada się kilka głównych czynników określanych triadą Virchowa. Obejmują one:
- spowolnienie przepływu krwi,
- nadmiar czynników biorących udział w krzepnięciu krwi,
- uszkodzenie ściany naczyniowej.
Ponadto wyróżnia się czynniki kliniczne predysponujące do wystąpienia zakrzepicy żył głębokich, a mianowicie:
- wiek powyżej 45 lat,
- incydent zakrzepicy w przeszłości,
- urazy i unieruchomienia kończyn,
- nowotwory,
- niewydolność serca,
- niewydolność oddechowa,
- dodatni wywiad rodzinny,
- przebyty udar mózgu,
- choroby autoimmunologiczne,
- ciąża, poród i połóg,
- zakażenia uogólnione,
- wysoka gorączka,
- długie podróże,
- praca siedząca,
- leczenie przeciwnowotworowe,
- cewniki naczyniowe,
- środki antykoncepcyjne,
- choroby wrodzone układu krzepnięcia, np. trombofilie.
Objawy zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich ma kilka postaci klinicznych, co przekłada się na objawy kliniczne. Najczęstsza jest postać dystalna. Powstaje w żyłach piszczelowych tylnych i przednich, żyłach strzałkowych. Ustępuje samoistnie, nie dając objawów. Postać proksymalna dotyczy żyły podkolanowej, a także żył udowych, biodrowych i głównej dolnej. Jest to objawowa zakrzepica żył głębokich, stanowiąca poważne zagrożenie zdrowia i życia. Ostrą postacią zakrzepicy żylnej jest obrzęk bolesny. Towarzyszą mu znaczny ból i obrzęk kończyny.
Wyróżnia się obrzęk biały, powodujący skurcz tętniczek i zahamowanie przepływu krwi w skórze, oraz obrzęk siniczy, mogący doprowadzić do zgonu lub utraty kończyny, ponieważ dochodzi do zamknięcia wszystkich naczyń żylnych w kończynie, co powoduje wzrost ciśnienia żylnego i niedotlenienie tkanek. Objawy zakrzepicy żył głębokich to przede wszystkim obrzęk podudzia lub całej kończyny i ból łydki podczas chodzenia. Jeśli zakrzepica żylna dotyczy jednej kończyny, obserwuje się różnice w obwodzie łydek osiągającą powyżej 2 cm. Zdarza się, że zakrzepica obejmuje obie kończyny. Objawem zakrzepicy żylnej jest objaw Homansa, jednak nie pojawia on się zawsze. Zakrzep w żyle głębokiej powoduje zapalenie żył głębokich, dlatego jak w każdym stanie zapalnym, pojawiają się stan podgorączkowy lub gorączka.
Obrzęk biały w przebiegu zakrzepicy żył głębokich objawia się bladością kończyny i jej ochłodzeniem. Obrzęk siniczy powoduje przekrwienie kończyny, jej nadmierne ocieplenie. Zazwyczaj w obrzęku siniczym ból występuje również w spoczynku, a nie tylko podczas chodzenia. Istnieje w tym przypadku duże ryzyko rozwoju martwicy.
Powikłania zakrzepicy żył głębokich
W przypadku pojawienia się obrzęku siniczego może dojść do rozwoju martwicy tkanek. Grozi to nie tylko utratą kończyny, ale i zgonem. Rzadko zdarza się, żeby zakrzep rozpuścił się samoistnie. Częściej ulega fragmentacji i stanowi materiał zatorowy w innych naczyniach krwionośnych organizmu. Skrzeplina, która pochodzi z zakrzepowego zapalenia żył głębokich, może wywołać zator płucny stanowiący zagrożenie dla życia. Dlatego tak ważne jest, by w momencie podejrzenia zakrzepicy żył głębokich powstrzymać się od masażu podudzi czy wywoływania objawu Homansa. Można bowiem niechcący przyczynić się do uszkodzenia struktury zakrzepu i powstania zatoru płucnego, a co za tym idzie – niedokrwienia płuc i zatrzymania krążenia. Rzadziej powikłaniami zakrzepicy żył głębokich jest udar mózgu bądź inny zator obwodowy.
Jak rozpoznać zakrzepowe zapalenie żył głębokich?
Badaniem pomocniczym w podejrzeniu zakrzepowego zapalenia żył głębokich jest badanie krwi na oznaczenie poziomu D-dimeru. W przypadku wartości poniżej 500 μg/l rozpoznanie zakrzepicy jest mało prawdopodobne. Pomocne bywa wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) naczynia krwionośnego, które pozwala na stwierdzenie obecności skrzepliny w naczyniu krwionośnym. Jeśli podejrzewa się powikłania w postaci zatoru płucnego, konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej (angio-TK) uwidaczniającej naczynia krwionośne.