Nerwica natręctw to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się występowaniem obsesyjnych myśli lub przymusowych (kompulsywnych) zachowań. Przykłady tej dolegliwości to dążenie we wszystkim do symetrii czy chorobliwa potrzeba nieustannego mycia rąk. Osoby dorosłe, nawet gdy nie są w stanie oprzeć się obsesyjnym zachowaniom, najczęściej zdają sobie sprawę z tego, że ich natręctwo ma irracjonalne podłoże. Ponieważ samoświadomość dzieci dopiero się kształtuje, brak im zasobów poznawczych, by zidentyfikować swój problem. Zaobserwowanie go i podjęcie odpowiednich kroków jest zadaniem rodziców.

Natręctwa u dzieci

Każdy człowiek potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, ale najsilniej potrzeba ta zaznaczona jest u najmłodszych. By dzieci czuły się komfortowo, ich świat musi być uporządkowany, przewidywalny. Kilkulatki wymagają ściśle określonego rytmu dnia, powtarzalnych sekwencji zdarzeń, a każda chwila niepewności (np. spóźnienie rodzica) staje się dla nich przyczyną silnego stresu. Dzieci nie potrafią zracjonalizować sobie tego, jak skomplikowany jest świat i pogodzić się z faktem, że nie na wszystko mają wpływ. Dlatego właśnie tworzą swego rodzaju rytuały, które zagłuszają ich niepokój, dają poczucie kontroli nad rzeczywistością i pozwalają poczuć się bezpieczniej w trudnych chwilach. Maluchy mogą np. domagać się układania zabawek w określonym porządku, zakładania ubrań w powtarzalnej sekwencji, opowiadania im w nieskończoność tej samej historii. Tego typu natręctwa są przejściowym etapem w rozwoju dziecka. Ustępują zwykle około 10 roku życia.

Zobacz nasz film i dowiedz się wszystkiego o nerwicy:

Objawy nerwicy natręctw u dzieci

Dziecięce rytuały często trudno jest odróżnić od objawów nerwicy natręctw. Rodzice powinni wykazać dużą czujność w tej kwestii, w razie potrzeby konsultując się z psychologiem dziecięcym. Jeśli „magiczne” myśli czy zachowania pojawiają się u dziecka tylko w sytuacjach trudnych dla niego, najprawdopodobniej nie są one spowodowane nerwicą. Jej symptomami są zwykle zachowania kompulsywne, które powtarzają się niezależnie od okoliczności – występują także wówczas, gdy dziecko nie ma powodu do niepokoju. Nerwica natręctw u dzieci, podobnie jak u osób dorosłych, może objawiać się obsesyjnym myciem rąk, drapaniem skóry głowy, odliczaniem przedmiotów, unikaniem nadeptywania łączeń między płytami chodnikowymi itd. Próba uniemożliwienia dziecku wykonywania tych irracjonalnych czynności może wywołać u niego silny lęk, a nawet atak paniki.

Przyczyny nerwicy natręctw u dzieci

Nerwicę natręctw u dzieci powodować może szereg przyczyn:

• zaburzenia funkcjonowania neuroprzekaźników w mózgu,
  
• obciążenia genetyczne,
  
• zmiana szkoły czy miejsca zamieszkania,
  
• wygórowane oczekiwania i nadmierna krytyka ze strony dorosłych,
  
• nadopiekuńczość rodziców lub niedostatek ich uwagi,
  
• utrata poczucia bezpieczeństwa związana np. z rozwodem rodziców,
  
• doświadczenia przemocy (ze strony opiekunów lub rówieśników),
  
• traumatyczne przeżycia (np. wykorzystanie seksualne).

U podłoża zaburzeń nerwicowych zawsze leży lęk i przewlekły stres, o który nietrudno w przypadku najmłodszych, mają bowiem niedojrzały układ nerwowy, brak im wglądu we własne emocje i umiejętności radzenia sobie z nimi.

Leczenie nerwicy natręctw u dzieci

Dziecięce rytuały to fenomen, który ustępuje z wiekiem i nie wymaga leczenia. Próby powstrzymywania kilkulatka od „magicznych” czynności mogą przynieść efekt odwrotny do zamierzonego – spotęgować lęk i związany z nim dyskomfort, utrwalając zachowania nerwicowe. Z tych samych powodów nie wolno dziecka krytykować lub wyśmiewać w związku z jego rytuałem. Jeśli jest on niebezpieczny lub szczególnie uciążliwy dla otoczenia, nie należy go zwalczać, lecz starać się zastąpić inną, akceptowaną czynnością.

Inaczej postąpić należy w przypadku zdiagnozowania u dziecka nerwicy natręctw. Jej leczenie wymaga różnego typu działań terapeutycznych:

• psychoedukacji,
  
• indywidualnej terapii (zazwyczaj w nurcie behawioralnym),
  
• terapii rodzinnej,
  
• ćwiczeń relaksacyjnych.
  

Jeśli psychoterapia nie przynosi pożądanych efektów, wskazane jest włączenie farmakoterapii, o wyborze której zadecydować powinien psychiatra dziecięcy. Pomocne okazują się zwykle preparaty antydepresyjne o działaniu przeciwlękowym. Należy pamiętać, że działają one wyłącznie objawowo (po ich odstawieniu następuje nawrót choroby), więc – mimo zmiany zachowania dziecka w związku z podawaniem mu leków – nie wolno rezygnować z terapii.

Istotnym elementem w leczeniu nerwicy natręctw u dziecka jest także szczególna troska o jego samopoczucie. Kilkulatek jest zależny od swoich opiekunów i to oni mają decydujący wpływ na jego poziom stresu. Umiarkowany jest wręcz wskazany, by mały człowiek nabył odporność na przeciwności losu, nauczył się radzić sobie z wyzwaniami. Jeśli jednak dziecko cierpi na nerwicę, to znak, że napięć w jego życiu jest zbyt wiele i warto pomyśleć np. o rezygnacji z zajęć pozalekcyjnych czy wprowadzeniu stałych pór rodzinnych posiłków.