Tożsamość płciowa oznacza poczucie własnej płci w sensie społeczno-kulturowym. Jest to postrzeganie siebie samego jako mężczyzny, kobiety, ich połączenia lub żadne z nich. Może być ona inna niż płeć, która została przypisana po narodzinach na podstawie cech biologicznych. Takie osoby określa się jako transgenderyczne lub transseksualne. Mimo że transgenderyzm i transseksualizm są do siebie podobne, istnieją pewne różnice między tymi dwoma określeniami.

Czym jest transgenderyzm?

Transgenderyzm (transpłciowość) jest terminem, którego używa się do określenia osób nieidentyfikujących się z płcią przypisaną w momencie urodzenia na podstawie cech biologicznych. Do tej grupy zalicza się również ludzi, którzy nie identyfikują siebie ani jako kobieta, ani jako mężczyzna.

Termin transgenderyzm ma kilka znaczeń. Niekiedy jest on stosowany zamiennie z określeniem “transseksualizm” (zwłaszcza w krajach anglojęzycznych). Uważa się również, że jest to stan pośredni między transseksualizmem a transwestytyzmem. Częściej jednak osoba transgenderyczna to taka, która odbiega od stereotypowych ról, zachowań i wyobrażeń przypisanych kulturowo i społecznie mężczyznom lub kobietom.

W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaktualizowała Międzynarodową Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych. Zmiana dotyczyła usunięcia transgenderyzmu z listy zaburzeń psychicznych i zaburzeń identyfikacji płciowej. Dokument został zatwierdzony w 2019 roku.

Transgenderyzm – sytuacja prawna

Transgenderyzm nie we wszystkich krajach na świecie został unormowany prawnie. Różnią się także wymagania dotyczące możliwości zmiany imienia lub informacji w dokumentach na takie, które odpowiadają tożsamości płciowej. Ponadto z opublikowanego w 2011 roku raportu Groundbreaking Report Reflects Persistent Discrimination Against Transgender Community wynika, że osoby transgenderyczne w zdecydowanej większości przypadków spotykają się z dyskryminacją w miejscu pracy, opiece zdrowotnej oraz związaną z dostępem do usług publicznych.

W Polsce osoby transgenderyczne mogą legalnie zmienić płeć bez konieczności poddania się zabiegowi zmiany płci. Wymagana jest jednak formalna diagnoza transseksualizmu, której poświadczeniem jest wydanie zaświadczenia przez lekarza. W niektórych krajach Europy konieczna jest sterylizacja, czyli ubezpłodnienie. W innych państwach zmiana płci jest nielegalna.

Transseksualista a transgenderysta

Transseksualizm i transgenderyzm to pojęcia, które mają wiele wspólnego, a niekiedy są nawet używane zamiennie. Jednak istnieje kilka istotnych różnic. Przede wszystkim osoby transgenderyczne nie zawsze identyfikują się jako kobieta lub mężczyzna. Niekiedy są one połączeniem obu lub żadną z nich.

Natomiast za transseksualistę uznaje się człowieka, który identyfikuje się z płcią przeciwną niż ta przyznana mu biologicznie. Dotyczy to poczucia psychicznego oraz pełnionych ról społecznych. Ponadto osoby transseksualne dążą nie tylko do prawnej zmiany płci, ale także fizycznej – poprzez przejście terapii hormonalnej i/lub zabiegu chirurgicznego.

W przypadku transgenderyzmu najczęściej nie dochodzi do zmiany płci. Niektóre osoby poddają się jednak terapii hormonalnej (np. aby zyskać lub stracić owłosienie oraz zmienić barwę głosu), zabiegowi zmniejszenia lub powiększenia piersi. Częściej jednak transgenderyzm obejmuje zmianę sposobu ubierania i przyozdabiania ciała oraz zmianę zachowania i stylu bycia (które znacząco odbiegają od stereotypowych ról płciowych).

Transgenderyzm a transwestytyzm

Transgenderyzm bywa niekiedy mylony z transwestytyzmem. Drugie zjawisko polega na podejmowaniu działań w celu upodobnienia się do płci przeciwnej. Odbywa się to poprzez ubiór oraz zmianę zachowania. Niektórzy zaliczają transwestytyzm do transgenderyzmu.

Wyróżnia się dwa rodzaje transwestytyzmu:

• transwestytyzm o typie podwójnej roli – przebieranie się za płeć przeciwną ma na celu poprawę samopoczucia bez osiągnięcia satysfakcji seksualnej,

• transwestytyzm fetyszystyczny – przebieranie się za płeć przeciwną ma na celu osiągnięcie satysfakcji seksualnej (poprzez maturbację lub stosunek płciowy).

Operacja zmiany płci

Osoba, która czuje rozbieżność między płcią psychiczną i biologiczną może zdecydować się na podjęcie działań medycznych, które umożliwiają korektę płci. W pierwszej kolejności rozpoczyna się terapię hormonalną. Jej celem jest zmiana wyglądu – owłosienia, rozmieszczenia tkanki tłuszczowej oraz zmiana tembru głosu. Następnie pacjent zaczyna funkcjonować w społeczeństwie jako nowa osoba.

Po 1–2 latach może poddać się operacji zmiany płci. Polega ona na zmianie zewnętrznych cech płciowych.

Zobacz także: Od czego zależy płeć dziecka?

Bibliografia:

1. M. Urban, Transseksualizm czy urojenia zmiany płci? Uniknąć błędnej diagnozy, “Psychiatria Polska” 2009, t. XLIII, nr 6, s. 719–728.