Antybiotyki to leki przeznaczone do niszczenia bakterii (działanie bakteriobójcze) lub hamowania ich wzrostu (działanie bakteriostatyczne). Są to leki działające przede wszystkim na tkanki objęte procesem zapalnym. Niegdyś były pozyskiwane z grzybów lub bakterii. Obecnie większość antybiotyków pozyskiwana jest sztucznie. W niektórych sytuacjach lekarz zaleca łączenie dwóch antybiotyków. Są to wybrane jednostki chorobowe, które wymagają takiej terapii skojarzonej.

Łączenie antybiotyków – czy jest możliwe?

Najczęściej lekarz zleca stosowanie jednego antybiotyku, czyli monoterapię. W niektórych sytuacjach jednak łączenie dwóch antybiotyków jest konieczne. Czasami zdarza się, że kojarzonych jest nawet więcej leków przeciwbakteryjnych. Łączenie antybiotyków określane jest terapią skojarzoną. Ma wiele zalet i stosowane jest w wielu schorzeniach nie tylko u dorosłych, ale również u dzieci. Niestety przepisywanie antybiotyków przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej swego czasu było nadużywane. Przyczyniło się do narastającej lekooporności wielu drobnoustrojów, czyli niewrażliwości na dany antybiotyk. Antybiotyki to bardzo złożona grupa leków o różnym spektrum i mechanizmie działania. Jednak bakterie to żywe organizmy, które pod wpływem częstego stosowania antybiotyków rozwijają mechanizmy obronne, które miałyby zapobiec śmierci bakterii.

Korzyści ze stosowania dwóch antybiotyków na raz

Niektóre antybiotyki wykazują synergistyczne działanie, czyli współdziałają, by wywrzeć określony efekt. Takie połączenie sił antybiotyków powoduje, że razem wywierają jeszcze większy efekt niż suma tych antybiotyków stosowanych osobno w monoterapiach. Podanie dwóch lub więcej antybiotyków może przyczynić się do istotnego skrócenia czasu terapii.

Łączenie antybiotyków jest terapią z wyboru u chorych z ciężkimi zakażeniami, u których podejrzewa się infekcję drobnoustrojami opornymi na wiele standardowych leków. Połączenie antybiotyków nawet w terapii empirycznej, czyli przed uzyskaniem wyników badania mikrobiologicznego, przynosi bardzo dobre efekty. Lekarz ma wtedy pewność, że choć jeden z zastosowanych leków prawdopodobnie wywrze jakikolwiek wpływ na drobnoustrój chorobotwórczy. Dotyczy to także podejrzenia infekcji o mieszanym podłożu. Nie zawsze przyczyną choroby jest jeden drobnoustrój, a wrażliwość na leki może się między nimi różnić. Dlatego też połączenie antybiotyków umożliwia uzyskanie szybszych efektów terapeutycznych.

Kolejną korzyścią wynikającą z połączenia antybiotyków jest zapobieganie antybiotykooporności. Jeśli dany patogen długotrwale jest leczony jednym antybiotykiem, może wytworzyć wobec niego oporność. Tymczasem stosowanie dwóch antybiotyków, w których co najmniej jeden będzie skuteczny wobec danej bakterii, może zapobiec temu zjawisku. Mechanizmy oporności bakterii na antybiotyki są bowiem zależne od rodzaju antybiotyku.

Przykłady łączenia antybiotyków

Pierwszym przykładem łączenia antybiotyków jest jednoczesne stosowanie antybiotyków beta-laktamowych i aminoglikozydów. Połączenie antybiotyków należących do tych dwóch grup powoduje synergizm w działaniu antybiotyków przeciwko bakteriom Gram-ujemnym i Gram-dodatnim. Dzięki takiemu połączeniu można uzyskać szybki efekt leczenia ciężkich zakażeń. Przykładem mogą być tu właśnie gentamycyna (należy do aminoglikozydów) i penicylina (antybiotyk beta-laktamowy). Razem mogą być zastosowane w ciężkim zapaleniu wsierdzia o etiologii enterokokowej. Okazuje się, że sama gentamycyna nie wywarłaby żadnego wpływu na tę chorobę, a penicylina działałaby słabo bakteriostatycznie. To samo połączenie może okazać się również idealne w leczeniu niektórych zakażeń paciorkowcowych. Terapia paciorkowcowego zapalenia wsierdzia za pomocą jednego antybiotyku trwałaby miesiąc. Tymczasem połączenie dwóch antybiotyków skraca czas terapii nawet do 2 tygodni.

Połączenie antybiotyku beta-laktamowego z aminoglikozydem lub fluorochinolonem stosowane jest również u pacjentów długo hospitalizowanych, w ciężkim stanie, kiedy dochodzi do rozwoju wstrząsu septycznego.

Łączenie cefalosporyny trzeciej generacji bądź fluorochinolonu z metronidazolem może sprawdzić się w zakażeniach w obrębie jamy brzusznej, kiedy podejrzewa się zakażenia mieszane.

Terapie skojarzone stosuje się np. w leczeniu gruźlicy czy infekcjach przebiegających przy zakażeniu HIV, co przyczynia się do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia lekoooporności.