Katar bakteryjny można rozpoznać po charakterze związanej z nim wydzieliny. Ze względu na jej gęstość, łatwość blokowania przepływu powietrza przez nos i bardzo nasilony obrzęk śluzówek leczenie tej postaci choroby jest utrudnione. U niektórych osób występujący samodzielnie katar może być przyczyną pogorszenia ogólnego samopoczucia i stanów podgorączkowych.
Katar bakteryjny u dorosłego – objawy
Objawy kataru bakteryjnego u dorosłych pojawiają się zwykle w przebiegu przeziębienia, infekcji paragrypowej albo zapalenia gardła. Zakażenie stwarza bakteriom znajdującym się w powietrzu oddechowym idealne warunki do osiedlania się w przekrwionej, rozpulchnionej błonie śluzowej jamy nosowej.
Najbardziej typowym objawem jest blokujący nos katar. Ma on charakter ropny, wydzielina jest gęsta, powstaje w dużych ilościach, często spływa po tylnej ścianie gardła. Ze względu na to, że śluzówka nosa jest opuchnięta i pokryta wydzieliną, często dochodzi do zablokowania ważnych kanalików mających ujście w jamie nosowej. Są to przewody nosowo-łzowe oraz trąbki słuchowe. Niedrożność pierwszych z nich powoduje zakłócenie naturalnego procesu odpływania łez z powierzchni oka i worka spojówkowego, co może skutkować łzawieniem. Trąbki słuchowe (Eustachiusza) pozwalają na wyrównywanie ciśnienia między światem zewnętrznym (jamą nosową) a zamkniętą, ograniczoną przestrzenią ucha środkowego. Ich niedrożność często wywołuje uczucie „zatkania ucha”, osłabienie słuchu i – jeśli blokada trwa dłużej – ból ucha. Może mieć on charakter ciągły lub nasilać się w trakcie przełykania, powodując nieprzyjemne kłucie.
W jamie nosowej znajdują się również ujścia zatok przynosowych, w związku z czym może nastąpić zamknięcie również tych połączeń. Skutkuje to wzrostem ciśnienia w przestrzeniach zatok i dotkliwym bólem.
Katar bakteryjny u dzieci
Katar bakteryjny u dzieci ma bardzo podobny przebieg jak w przypadku osób dorosłych. Należy jednak pamiętać, że małe dziecko, w szczególności niemowlę, nie jest w stanie wyartykułować swoich dolegliwości, a przebieg choroby może być u niego cięższy. Łatwiej dochodzi do odczynów gorączkowych, nawet jeśli katar ma charakter izolowany i nie towarzyszą mu inne objawy chorobowe.
Katar u niemowląt jest dodatkowo niebezpieczniejszy ze względu na fakt, że dzieci po urodzeniu nie potrafią oddychać przez usta – umiejętność ta kształtuje się później. Wobec braku możliwości wykonywania wdechu i wydechu przez nos, katar może powodować znaczące pogorszenie się ogólnego stanu niemowlęcia. Może być ono niespokojne, płaczliwe. Czasami pojawia się lekka sinica wynikająca z zaburzeń oddychania. Dziecko nie ssie prawidłowo piersi lub smoczka. Starsze niemowlęta niechętnie piją i jedzą. Efektem może być odwodnienie (dodatkowo nasilone przez towarzyszącą infekcji gorączkę).
Spływająca po tylnej ścianie gardła wydzielina ropna jest zwykle połykana i może u małego dziecka lub niemowlęcia wywołać bóle brzucha, wymioty lub biegunkę.
Powikłania bakteryjnego zapalenia nosa
Bakteryjne zapalenie nosa może być przyczyną wielu powikłań. Najczęstsze z nich wynikają z faktu, że błona śluzowa nosa jest obrzęknięta, a ujścia kanałów łączących wewnętrzne przestrzenie ciała z otoczeniem są niedrożne. Do częstych komplikacji należą:
Spływająca do niższych partii gardła wydzielina ropna może przedostawać się do tchawicy, oskrzeli i wywołać ich zapalenie.
Czy można leczyć katar bakteryjny bez antybiotyku?
Podstawą leczenia kataru bakteryjnego jest zapewnienie drożności nosa i zmniejszenie obrzęku błony śluzowej. Jeśli udaje się to osiągnąć (oczywiście w pewnych granicach, gdyż całkowita eliminacja objawów nie jest możliwa) i nie dochodzi do powstawania powikłań, można zrezygnować z antybiotyków i podjąć leczenie objawowe, oparte na domowych sposobach.
Wskazaniem do wczesnego wdrożenia antybiotykoterapii jest współistnienie ciężkich chorób: wad serca, chorób układu oddechowego, stanu zmniejszonej odporności wynikającego ze sterydoterapii, leczenia cytostatycznego lub immunosupresyjnego, wyniszczenie chorego.
Drożność nosa jest bardzo ważna nie tylko ze względu na komfort chorego. Poprawia też wydolność oddechową, daje możliwość normalnego funkcjonowania, zapobiega powikłaniom i przyspiesza wyleczenie (bakterie mają wtedy gorsze warunki do rozwoju).
Do zmniejszenia obrzęku śluzówki i udrożnienia jamy nosowej stosuje się przede wszystkim:
- dostępne w aptekach roztwory soli morskiej, które w postaci aerozolu podaje się do nosa,
- olejki eteryczne (np. eukaliptusowy, sosnowy), które wdychane w postaci oparów lub aerozolu wodnego działają ściągająco,
- inhalacje z fizjologicznego (0,9%) roztworu soli albo mukolitycznych preparatów rozrzedzających wydzielinę,
- krople do nosa obkurczające naczynia krwionośne i działające przeciwobrzękowo (nie należy ich nadużywać – mogą doprowadzić do zanikowego zapalenia błony śluzowej nosa).
By zapewnić właściwą drożność dróg oddechowych u niemowląt, rozrzedzoną wydzielinę odsysa się z nosa specjalną gruszką.
Leczenie może być wspierane przez podawanie naturalnych substancji działających na drobnoustroje: syropu z cebuli, chrzanu, czosnku, miodu. Pomieszczenie, w którym przebywa chory, musi być regularnie (krótko i intensywnie) wietrzone. Ważne jest także utrzymanie odpowiedniego nawilżenia i nie za wysokiej temperatury. Chory musi spożywać dostateczną ilość płynów. Niewystarczające nawodnienie lub suche, gorące powietrze mogą znacząco utrudniać udrożnienie nosa.