Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może mieć przejściowy charakter, na przykład wystąpić po ciąży, ale często jest przewlekłe. Przez lata tarczyca ulega powolnej degeneracji, co skutkuje koniecznością stałego przyjmowania leków.

Co to jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy?

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy jest chorobą polegająca na przewlekłym stanie zapalnym rozwijającym się wewnątrz tego gruczołu. Z nie do końca wyjaśnionych przyczyn organizm produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom tarczycowym. W przebiegu tej choroby dochodzi do niszczenia narządu i powstawania na nim nacieków limfocytarnych, a z czasem do rozwoju niedoczynności (rzadziej nadczynności) tarczycy.

Przyczyny powstawania tej choroby nie są do końca znane, jednak jej podłoża upatruje się w czynnikach środowiskowych (duże zanieczyszczenie środowiska), genetycznych, psychosomatycznych (trudności z radzeniem sobie ze stresem) oraz trybie życia (palenie tytoniu).

Najczęstszymi typami autoimmunologicznego zapalenia tarczycy są:

• choroba Hashimoto – przewlekłe zapalenie tarczycy prowadzące do jej niedoczynności, o powolnym postępującym przebiegu, charakterystyczne dla niego przeciwciała to antyTPO;
• choroba Gravesa-Basedowa – przewlekłe zapalenie prowadzące do nadczynności tarczycy, najczęściej obserwuje się okresy nasilenia i remisji choroby, charakterystyczne przeciwciała przeciwko receptorowi TSH w tarczycy (anty-TSHR);
• poporodowe zapalenie tarczycy – często samoistnie ustępuje, może jednak przerodzić się w chorobę Hashimoto.

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – objawy

Zapalenie tarczycy nie powoduje bólu, może jednak objawiać się obrzękiem w okolicy szyi i powiększeniem gruczołu tarczycowego. W początkowej fazie choroby często nie ma żadnych objawów, można ją jednak wykryć, wykonując badanie USG tego narządu oraz dzięki obecności przeciwciał we krwi. Często jednym z pierwszych symptomów jest powiększony węzeł chłonny w okolicach tarczycy.

Większość objawów związana jest z rozwijającymi się w efekcie zapalenia niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy. Najczęstsze oznaki niedoczynności to:

• wypadanie włosów,
• nietolerancja zimna,
• przewlekłe zmęczenie,
• wzrost masy ciała,
• zaparcia,
• sucha skóra, szczególnie na łokciach i kolanach;
• depresja,
• obniżone tętno i niższe ciśnienie tętnicze.

Nadczynność tarczycy objawia się natomiast zazwyczaj:

• spadkiem masy ciała przy zwiększonym apetycie,
• nadmierną potliwością,
• nietolerancją ciepła,
• nadpobudliwością,
• bólami głowy,
• podwyższonym tętnem,
• biegunkami,
• osłabieniem mięśni.

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – leczenie

Leczenie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy najczęściej jest objawowe i polega na wyrównaniu hormonów do właściwego poziomu. Ważne są: regularna diagnostyka umożliwiająca dopasowanie odpowiedniej dawki leków oraz monitorowanie stanu gruczołu tarczycowego W przypadku choroby Gravesa i Basedowa po unormowaniu poziomu hormonów tarczycy konieczne bywa często chirurgiczne usunięcie tego narządu.

Czy dieta może wyleczyć autoimmunologiczne zapalenie tarczycy?

Rola diety w leczeniu chorób tarczycy była przez wiele lat pomijana. Wykazano jednak, że niedobory niektórych substancji predysponują do ich powstawania. Chodzi tu głównie o:

• witaminę D – jej niedobór sprzyja obniżeniu odporności oraz chorobom autoagresywnym,
• witaminy z grupy B – umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, którego nadmierne pobudzenie wpływa na rozwój chorób tarczycy,
• jod – jego odpowiednia ilość jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania tarczycy,
• selen – ma znaczenie w wyhamowywaniu procesów zapalnych.

Udowodniono, że ryzyko wystąpienia autoimmunologicznego zapalenia tarczycy jest większe u osób z innymi chorobami autoagresywnymi (na przykład celiakią) oraz w przypadku chorych na policystyczne zapalenie jajników i zaburzenia psychosomatyczne. Na dzień dzisiejszy w środowisku naukowym trwają dyskusje, czy dieta bezglutenowa powinna być stosowana u osób chorujących na tarczycę, nawet jeśli nie wykryto u nich celiakii lub innej alergii na tą substancję.

Dieta w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy powinna opierać się na wykluczeniu substancji alergizujących i działających prozapalnie (słodyczy, alkoholu). Równocześnie powinna być dobrze zbilansowana i składać się ze zdrowych i niskoprzetworzonych produktów. Ważne jest dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości białka, które jest niezbędne do syntetyzowania hormonów. Z pomocą przyjdzie również spożywanie dużych ilości kwasów Omega-3, które działają przeciwzapalnie.

W przypadku niedoczynności tarczycy ważne jest wyeliminowanie z diety produktów upośledzających wchłanianie jodu z przewodu pokarmowego (np. roślin strączkowych).

Bibliografia:

Sun X., Lu L., Yang R. i in., Increased Incidence of Thyroid Disease in Patients with Celiac Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis, „PLOS ONE”, 28 (11), 2016.

Liontiris MI. i Mazokopakis E., A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients.Points that need more investigation, „Hellenic Journal of Nuclear Medicine”, 20 (1), 2017.