Afty to charakterystyczne zmiany wewnątrz zmiany ustnej – pojawiają się w postaci białych owrzodzeń otoczonych czerwoną obwódką. Mogą występować na wewnętrznej stronie policzków, miękkim podniebieniu, dziąsłach, języku lub wargach. Są bolesne, dlatego dzieci odczuwają spory dyskomfort w czasie mycia zębów, mówienia, spożywania posiłków itd. Wpływa to w dużym stopniu na zachowanie dziecka – robi się marudne i nie chce jeść. W niektórych przypadkach działa to też niekorzystnie na zdrowie, gdyż przez dyskomfort u dziecka pojawia się podwyższona temperatura.

Afty u dzieci – przyczyny

Przyczynami aft u dzieci mogą być: zakażenie podczas karmienia mlekiem, opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, wirusowe zapalenie gardła, obniżona odporność (w czasie choroby), drobny uraz śluzówki (jeżeli dziecko przegryzie policzek lub wargę), alergia pokarmowa, uczulenie na pastę do zębów, kwaśność spożywanych przez dzieci potraw (kiszona kapusta) lub napojów (soki cytrusowe), niedobór witamin i minerałów w diecie (szczególnie witaminy B12, cynku, żelaza i kwasu foliowego) oraz zakończenie antybiotykoterapii.

Szczególnie podatne na afty są dzieci, które ząbkują, ze względu na łatwość zakażenia się czynnikami zewnętrznymi przez błony śluzowe, które są szczególnie rozpulchnione.

Należy podejmować działania profilaktyczne – szczególnie powinno się zwracać uwagę na smoczek dziecka. Roczny lub dwuletni malec zaczyna się swobodnie poruszać i za każdym razem zabiera smoczek ze sobą. Sprawia to, że zabawka ma kontakt z kurzem, piaskiem, pyłkami itd., przez co zbiera wszystkie bakterie, a następnie jest wkładana przez dziecko bezpośrednio do ust. Niepożądane substancje mogą pojawiać się w ustach dziecka także poprzez obgryzanie paznokci i przedmiotów w domu, takich jak długopis, ołówek itd. Poza tym należy zwracać uwagę na higienę jamy ustnej dziecka – regularne płukanie i mycie zębów.

W początkowej fazie życia wewnątrz jamy ustnej dzieci tworzą się pleśniawki – kremowobiałe naloty wywołane przez grzyby zwane drożdżakami. Z czasem to właśnie one są zastępowane przez afty - pojawiają się u starszych dzieci, które przestają spożywać wyłącznie mleko, przez co zmienia się pH w ustach (z odczynu zasadowego na kwaśny) oraz trudno jest się rozmnażać drożdżakom.

Typy aft u dziecka

Afty w jamie ustnej dzieli się na trzy kategorie:

• drobne owrzodzenia aftowe (stanowiące 80-85% wszystkich przypadków) – ich średnica wynosi 1-10 milimetrów; zazwyczaj znikają samoistnie do 7 dni;
• główne afty (stanowiące 10-15% wszystkich przypadków) – pozostają one w jamie ustnej od 10 do 30 dni, a po zniknięciu pozostawiają za sobą blizny, z nimi należy zgłaszać się do specjalisty;
• aftowe zapalenie jamy ustnej – poza owrzodzeniami powiększają się okoliczne węzły chłonne, bolesne zmiany znikają po 4-8 dniach, jednak mogą być objawem innych schorzeń, takich jak celiakia, choroba refleksowa, zakażenie opryszczki itd.

Domowe leczenie aft u dziecka

Afty zazwyczaj znikają samoistnie do 7 dni, jednak istnieją domowe sposoby na zmniejszenie bólu i przyspieszenie gojenia się owrzodzeń. W celu załagodzenia objawów należy pamiętać o tym, aby:

• podawać dziecku pokarmy o gładkiej konsystencji (kaszki, grysiki, zupy-kremy, jogurty, przeciery warzywne, jajecznice);
• unikać podawania pokarmów, które mogą podrażnić afty i zwiększyć ich bolesność (np. czekolady, owoców cytrusowych, soków z tych owoców, innych kwaśnych posiłków, napojów i słodyczy, orzechów, nasion, pomidorów, paluszków i innych słonych przekąsek);
• podawać dziecku dużo wody do picia;
• pamiętać o dokładnej higienie zębów i jamy ustnej;
• regularnie płukać usta dziecka naparami z ziół (szałwii lub rumianku) lub płynami odkażającymi.

W przypadku dużego cierpienia dziecka można podać mu lek przeciwbólowy dostępny w aptece bez recepty. Poza tabletkami w tym przypadku skuteczne są aerozole.

Na rynku są również dostępne preparaty, które chronią afty przed czynnikami drażniącymi ze względu na zawartość poliwinylopirolidonu oraz kwasu hialuronowego. Są to związki chemiczne wspomagające gojenie.

Afty powinny zniknąć po upływie 7 dni, jednak mają dużą tendencję do nawrotów. Jeżeli po zastosowaniu domowych sposobów oraz ewentualnie preparatów dostępnych w aptece afty pozostaną w jamie ustnej dziecka dłużej niż przez 2 tygodnie, należy się zgłosić do pediatry lub stomatologa, gdyż może to świadczyć o poważnej chorobie. W tym wypadku młody pacjent może zostać poddany leczeniu antybiotykami, specjalnymi płukankami lub lekami sterydowymi.