Izotretynoina to środek zaliczany do grupy retinoli, czyli preparatów podobnych budową do witaminy A. Stosując izotretynoinę, wykorzystuje się jej powinowactwo do receptorów tej witaminy i stabilizujący wpływ na naskórek oraz pracę gruczołów łojowych.
Zobacz także:
Zioła na trądzik – które są skuteczne i jak je stosować?
Zmiany skórne po trądziku – jak sobie z nimi poradzić? Pytamy ekspertki
Czym jest izotretynoina?
Izotretynoina to substancja chemiczna z grupy retinoli. Ze względu na budowę zaliczana jest do kwasów organicznych. Charakterystyczną jej cechą jest to, że działanie lecznicze wykazuje tylko jeden z dwóch stereoizomerów tego związku, czyli jedna z dwóch odmian lustrzanych co do budowy przestrzennej. W organizmie człowieka izotretynoina nie działa bezpośrednio, ale przez swój powstający w wątrobie metabolit, czyli 4-oksoizotretynoinę.
Działanie izotretynoiny
Izotretynoina działa głównie w obrębie skóry i jej przydatków. Uważa się też, że oprócz bezpośredniego oddziaływania na tkanki ma pewne działanie immunomodulujące, czyli wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego. Może to mieć znaczenie przy ograniczaniu skutków zakażeń bakteriami wpływającymi na rozwój zmian trądzikowych oraz przy niedopuszczaniu do wtórnych nadkażeń, które komplikują leczenie i w efekcie mogą powodować powstawanie blizn. Ich tworzenie się pogarsza w sposób trwały stan skóry twarzy i stanowi istotny problem dla osób chorych – zarówno estetyczny, jak i psychiczny.
Działanie izotretynoiny prowadzi do zmniejszenia intensywności pracy gruczołów łojowych, wpływa również na proces rogowacenia, obumierania i odnawiania się naskórka. Dzięki temu dochodzi do zmniejszenia się ilości wydzieliny w gruczołach skórnych, ich obkurczenia się i ograniczenia natężenia objawów chorobowych związanych z trądzikiem.
W jakiej formie stosuje się izotretynoinę?
Izotretynoina stosowana jest w formie leków doustnych i preparatów miejscowych. Środki do stosowania ogólnego są wydawane z przepisu lekarza. Wynika to z faktu, że przy silniejszym, skuteczniejszym działaniu mają też więcej potencjalnych działań ubocznych i objawów niepożądanych. Wskazania do ich stosowania oraz możliwe ograniczenia w podawaniu poszczególnym pacjentom muszą być szczegółowo przeanalizowane przez specjalistę.
Preparaty miejscowe są dostępne przede wszystkim w postaci żelów. Wcześniej oferowane formy – głównie maści – wyszły z użytku ze względu na uciążliwość stosowania oraz niekorzystny wpływ tłustego podłoża na skórę. Powodowały dodatkowe jej natłuszczanie i zwiększały prawdopodobieństwo zatykania ujść gruczołów łojowych.
Izotretynoina a ciąża
Podawanie izotretynoiny kobietom w ciąży jest niedozwolone ze względu na niekorzystne działanie leku. Nie wolno stosować go doustnie ani miejscowo, ponieważ przenika przez powłoki do krwi. Lek ma wpływ teratogenny na płód i może powodować u dziecka liczne wady rozwojowe. Ryzyko tego działania jest tak duże, że do rozpoczęcia leczenia izotretynoiną niezbędne jest wykluczenie ciąży poprzez wykonanie testu ciążowego. Ze względu na długi okres półtrwania leku w organizmie człowieka niezbędne jest również aktywne zapobieganie ciąży lub powstrzymywanie się od współżycia płciowego przez okres minimum jednego miesiąca po zakończeniu kuracji izotretynoiną.
Skutki uboczne izotretynoiny
Skutki uboczne działania izotretynoiny powodują, że leczenie tym preparatem wdraża się jedynie w ciężkich i średniociężkich postaciach trądziku oraz w przypadkach, gdy schorzenie ma znaczący wpływ na poziom nastroju i samoocenę pacjenta, powodując u niego zaburzenia o typie depresji. Korzyści wynikające z zastosowania leku muszą być dokładnie rozważone i porównane z ewentualnym ryzykiem. Wynika to z faktu, że część skutków stosowania leków wydaje się mieć trwały charakter i nie przemijają one po zakończeniu leczenia.
Do najczęstszych objawów ubocznych stosowania izotretynoiny należą:
- wysuszenie i zmiany zapalne skóry ze swędzeniem i intensywnym złuszczaniem się naskórka;
- wysypki;
- zapalenia spojówek i innych błon śluzowych;
- problemy z widzeniem zmierzchowym;
- bóle kostno-stawowe, często najintensywniejsze w okolicy lędźwiowej;
- zaburzenia hemopoezy (niedobór krwinek czerwonych i zmiany w ilości płytek krwi).
Nie brakuje niestety również poważniejszych powikłań, takich jak np. obniżenie nastroju (z pełnoobjawową depresją włącznie), indukowanie nieswoistych zapaleń przewodu pokarmowego, w tym ich groźnych postaci, np. choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelit.
Z powodu skutków ubocznych stosowanie izotretynoiny musi być dobrze uzasadnione, a pacjent powinien być w trakcie i bezpośrednio po leczeniu pod stałą opieką lekarską.
Jak leczyć trądzik u osoby dorosłej? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
A. Przylipiak, Medycyna estetyczna. Podręcznik dla studentów kosmetologii. Warszawa 2017.
M. Alam, H. Gladstone, R. Tung, Dermatologia kosmetyczna, red. pol. A. Ignaciuk, Wrocław 2011.