Ludzie mają naturalną chęć kontaktu z naturą. Rośliny rosnące w ogrodzie pobudzają zmysły i uspokajają nerwy. Mają korzystny wpływ na zdrowie, stan umysłowy i emocjonalny. Z tych zalet korzysta się w hortiterapii, czyli terapii ogrodem.
Czym jest hortiterapia?
Hortiterapia jest dziedziną socjoogrodnictwa. Bada współzależności pomiędzy ludźmi a ogrodnictwem. Wykorzystuje je do tego, by poprawić kondycję człowieka, stymulując wszystkie 5 zmysłów. To terapia łącząca wiedzę ogrodniczą i medyczną oraz wiele innych aspektów. Badania naukowe potwierdzają pozytywny wpływ hortiterapii na zdrowie ludzi. Może ona przybrać dwie formy: czynną lub bierną. Czynna terapia obejmuje prace ogrodowe, takie jak: przygotowanie podłoża, sianie roślin, pikowanie, sadzenie, rozmnażanie, podlewanie i cięcie roślin. W skład zajęć, które podejmują osoby leczone w ten sposób, wchodzi też pielenie chwastów i koszenie trawników oraz zbieranie owoców własnej pracy. Działania terapeutyczne to także planowanie prac w ogrodzie i projektowanie go.
Hortiterapia może obejmować też prace polegające na pielęgnacji roślin i ich uprawie w oranżeriach, szklarniach oraz uprawie roślin doniczkowych wewnątrz pomieszczeń. Wykorzystywane są też czynności florystyczne, takie jak tworzenie bukietów i wykonywanie stroików okolicznościowych, np. świątecznych. Natomiast bierna terapia ogrodem to z reguły obserwacja roślin i skoncentrowanie na nich uwagi. Można ją praktykować, oglądając kwiaty i inne sadzonki, wąchając lub dotykając, a także tylko spacerując po ogrodzie. Powoduje to zmniejszenie napięcia i wycisza.
Ogrody terapeutyczne są projektowane tak, aby zachować różnice poziomów. Ustawia się ławki dookoła kwietników, aby można było przy nich usiąść i zająć się pielęgnacją bądź obserwacją roślin. Wyższe półki bądź stoły, na których są ustawione rośliny umożliwiają oglądanie ich osobom na wózkach inwalidzkich. Bardzo wiele ogrodów tematycznych jest obecnie przystosowana dla osób niepełnosprawnych. Dzięki temu mogą one obcować z roślinami o ciekawej strukturze bądź budowie oraz intensywnym zapachu. Ogrody pobudzają też wyobraźnię dzięki szumiącym trawom i drzewom. Hortiterapia może być wykorzystywana do prowadzenia zajęć terapeutycznych bądź sensorycznych, a także do celów edukacyjnych, rehabilitacyjnych i relaksacyjnych. Zajęcia terapeutyczne odbywają się z reguły w ogrodach umiejscowionych przy szpitalach, sanatoriach, domach pomocy społecznej lub spokojnej starości. Znajdują się one także w pobliżu szkół i przedszkoli. Z kolei ogrody do oddziaływania sensorycznego tworzy się do celów edukacyjnych, także przy ośrodkach przedszkolnych i szkolnych. Są też tworzone w miastach, na osiedlach oraz w okolicach firm.
Ogrody zdrowia – kto powinien skorzystać z terapii ogrodem?
Terapia ogrodem jest polecana osobom starszym, chorym na depresję, a także niedosłyszącym i niedowidzącym. Hortiterapia sprawdzi się u dzieci z trudnościami w szkole (w tym ADHD), chorych na autyzm i otyłych. Kontakt z przyrodą rozwija w młodych ludziach kreatywność, wyobraźnię i ciekawość świata. Zwiększa ich pewność siebie, poprawia relacje z innymi i obniża poziom stresu. Motywacja do nauki rośnie, podobnie jak koncentracja. Dodatkowo rozwijają w sobie poczucie odpowiedzialności.
Terapia ogrodem wpłynie korzystnie także na uzależnionych od narkotyków lub alkoholu. Hortiterapia jest polecana nie tylko osobom chorym i mającym problemy. Może też poprawić ogólne samopoczucie i zwiększyć komfort życia. Obniża bowiem ciśnienie krwi, usprawnia koordynację ruchową oraz wydolność fizyczną. Wyostrza zmysły, stymulując je. Ponadto zwiększa poczucie własnej wartości, dzięki czemu rośnie pewność siebie. Redukuje stres, zmniejsza ryzyko pojawienia się depresji bądź stanów depresyjnych oraz niweluje te już istniejące, poprawiając nastrój.
Ponadto terapia ogrodem kształtuje poczucie odpowiedzialności. Daje spełnienie i sprawia, że ludzie czują się potrzebni. Hortiterapia poprawia pamięć i koncentrację. Kształtuje dokładność i uczy cierpliwości. Praca w ogrodzie jest też nauką planowania pracy i jej etapów. Poszerza wiedzę i pozwala nabyć nowe umiejętności. Ponadto wpływa korzystnie na samodzielność oraz zdolność rozwiązywania problemów. Dzięki pielęgnacji i uprawie roślin można nauczyć się współpracy z innymi ludźmi oraz komunikacji. Projektowanie i praca w ogrodzie jest wspaniałym sposobem na kreatywne spełnienie i wyrażenie własnej osobowości.
Hortiterapia w Polsce
Hortiterapia w Polsce rozwija się m.in. w Krakowie. Sesje terapii ogrodem są organizowane w Szpitalu Dziecięcym Św. Ludwika we współpracy z Ogrodem Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademią Wychowania Fizycznego i Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie. Z kolei w arboretum (obszar, na którym rosną krzewy i drzewa) w Bolestraszycach dostępny jest ogród przystosowany dla osób niepełnosprawnych.