Wzrost poziomu homocysteiny jest związany ze zwiększeniem ryzyka chorób sercowo naczyniowych, jak zawał mięśnia sercowego czy udar niedokrwienny mózgu, chorób neurodegeneracyjnych, nowotworów, a także zwiększa ryzyko poronienia, nadciśnienia u kobiet w ciąży i występowania wad rozwojowych. Wysoka homocysteina w badaniach laboratoryjnych jest często związana z przewlekłą niewydolnością nerek, niedoczynnością tarczycy, niedokrwistością złośliwą, niewydolnością wątroby, a także z niedoborami pokarmowymi, np. kwasu foliowego. Niski poziom homocysteiny jest związany z obniżeniem ryzyka choroby niedokrwiennej, udaru, a także jest skorelowany ze spadkiem częstotliwości wad cewy nerwowej. Do obniżenia poziomu homocysteiny konieczna jest suplementacja witaminy B12 i kwasu foliowego.

Co to jest homocysteina?

Homocysteina to aminokwas siarkowy. Powstaje w komórkach, w wyniku przemian fizjologicznych aminokwasu, jakim jest metionina, a konkretnie jej aktywna forma – S-adenozylometioniny. Homocysteina bierze udział w metabolizmie różnych związków koniecznych do właściwego funkcjonowania organizmu. Transportowana jest z wieloma związkami na zewnątrz komórki, dlatego też może być oznaczana w osoczu krwi obwodowej. W wyniku remetylacji lub transsulfuracji może ulec ponownym przemianom w nerkach i wątrobie do metioniny i cysteiny. Do tych procesów konieczny jest odpowiedni poziom kwasu foliowego oraz witamin B6 i B12.

Norma homocysteiny

Prawidłowe stężenie homocysteiny we krwi wynosi 5–14 µmol/l. Podwyższenie poziomu homocysteiny, czyli hiperhomocysteinemia, dzieli się na łagodne (15–30 µmol/l), umiarkowane (30–100 µmol/l) oraz ciężkie (powyżej 100 µmol/l). Poziom homocysteiny w osoczu powyżej 500 µmol/l związany jest z genetycznie uwarunkowaną chorobą, tzw. homocystynurią.

Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą wprowadziło zalecenia dotyczące przeprowadzania testów przesiewowych służących ocenie poziomu homocysteiny we krwi. Badanie to docelowo powinny być wykonywane u osób:

• z chorobą wieńcową,
  
• z rozpoznanym zawałem serca,
  
• z miażdżycą,
  
• po przebytym udarze mózgu,
  
• z zakrzepicą żylną,
  
• chorujących na nadciśnienie tętnicze,
  
• palących papierosy,
  
• z chorobami przewodu pokarmowego,
  
• z hiperlipidemią,
  
• z cukrzycą,
  
• z rozpoznanym zespołem metabolicznym.
  

Przyczyny wysokiego poziomu homocysteiny

Główną przyczyną hiperhomocysteinemii jest niedobór kwasu foliowego oraz witamin B6 i B12. Są to niezbędne witaminy służące usuwaniu homocysteiny i utrzymaniu jej poziomu w granicach normy. Jest to szczególnie częste w następujących grupach:

• osoby starsze,
  
• wegetarianie,
  
• osoby ze schorzeniami nerek,
  
• ciężarne ze stanem przedrzucawkowym,
  
• osoby nadużywające alkoholu,
  
• osoby nieodpowiednio odżywiające się.
  

Wysoki poziom homocysteiny a miażdżyca

Homocysteina modyfikuje białka osocza krwi, głównie albuminę i hemoglobinę. Zmienia się więc struktura biologicznie aktywnych białek. W wyniku licznych procesów biochemicznych dochodzi do powstania reaktywnych form tlenu i uszkodzenia śródbłonka, a także upośledzenia rozkurczu naczyń krwionośnych. W obecności homocysteiny nadmiernie namnażają się mięśnie gładkie w ścianach tętnic. Uszkodzenie śródbłonka wpływa na rozwój miażdżycy. Dodatkowo zmiany w obrębie ścian naczyń tętniczych przyczyniają się do wzrostu oporu obwodowego i rozwojowi nadciśnienia tętniczego. Wpływa to na upośledzenie krążenia w naczyniach mózgowych i ryzyko udaru.

Homocysteina jest czynnikiem prozakrzepowym, ponieważ wywołuje zaburzenia przepływu krwi. Jej wysoki poziom sprzyja rozwojowi zakrzepicy tętniczej i żylnej.

Homocysteina a ciąża

Poziom homocysteiny istotnie wpływa na płodność i przebieg ciąży. Homocysteina zmniejsza szanse zapłodnienia, powoduje problemy z implantacją zarodka. Jeśli dojdzie do ciąży, wzrasta ryzyko poronienia, wad wrodzonych, porodu przedwczesnego, a także obumarcia płodu.

Podwyższony poziom homocysteiny a inne choroby układowe

Hiperhomocysteinemia jest jednym z czynników ryzyka chorób Parkinsona i Alzheimera. Upośledza syntezę istotnych neuroprzekaźników, jak noradrenalina, dopamina i serotonina. Zwiększa również ryzyko rozwoju nowotworów, szczególnie raka jelita grubego.

Jak obniżyć poziom homocysteiny?

Główne czynniki mające wpływ na wzrost poziomu homocysteiny to niski poziom aktywności fizycznej, zła dieta, palenie tytoniu, starszy wiek, a także pogorszenie funkcji wątroby i nerek. Wiek nie jest czynnikiem modyfikowalnym, jednak na pozostałe czynniki człowiek ma ogromny wpływ. Ponadto prawidłowy poziom witamin B6, B12 i kwasu foliowego zapobiega nadmiernemu wzrostowi poziomu homocysteiny. Odpowiednia podaż tych witamin powinna wynikać z diety. Produkty będące ich źródłem to: zielone warzywa, jaja, ryby, rośliny strączkowe i pełne ziarna zbóż.