Guzki tarczycy przyjmują różne formy, które mogą kształtem, wielkością czy rozmieszczeniem sugerować określone schorzenia. Jednak zmiany nie zawsze są charakterystyczne i diagnostykę należy uzupełnić badaniami specjalistycznymi, takimi jak ultrasonografia (USG), badania poziomu hormonów tarczycy i hormonu tyreotropowego, scyntygrafia, biopsja cienkoigłowa.

Guzki tarczycy – objawy podstawowe i towarzyszące

Guzki tarczycy to jedna z form powiększenia tego narządu. Jeśli przebiega ze zwiększeniem objętości całego gruczołu tarczowego, mówi się o wolu tarczycy (struma). Wole może obejmować cały miąższ, jeden z płatów (prawy lub lewy), a także element łączący oba płaty, czyli tzw. cieśń tarczycy. Wole może mieć charakter rozlany (równomierne powiększenie gruczołu) albo – kiedy w obrębie narządu wyczuwa się guzki o różnej lokalizacji i wielkości – guzowaty (struma nodosa).

Najczęściej chorzy zauważają u siebie guzki zlokalizowane w przedniej i przedniobocznej części szyi, poniżej chrząstki tarczowatej. Mogą też stwierdzić, że obwód szyi w jej dolnej części powiększył się. Ponieważ tarczyca jest ulokowana na powierzchni krtani i tchawicy, przy przełykaniu podnosi się wraz z nią. Dlatego wyczuwane przez chorego lub lekarza wole albo pojedyncze guzki będą się przemieszczać w identyczny sposób.

Jeśli proces chorobowy obejmuje dolną część gruczołu albo powoduje jego znaczące powiększenie, może on przemieszczać się w dół, powodując powstanie wola guzowatego zamostkowego (struma nodosa retrosternalis). Ta część tarczycy nie może być właściwie oceniona w czasie badania klinicznego i ujawnia się dopiero w czasie USG lub scyntygrafii.

Istnieniu guzków lub wola mogą towarzyszyć objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Podstawową rolą hormonów tarczycy jest regulacja metabolizmu, więc ewentualne objawy są bardzo charakterystyczne. Niedoczynności towarzyszy m.in. apatia, spowolnienie, obniżenie temperatury ciała, wolna praca serca, obrzęki. Nadczynność tarczycy zwykle manifestuje się m.in. zwiększoną aktywnością, nerwowością chorego, podwyższoną temperaturą, przyspieszoną pracą serca, intensywną utratą masy ciała.

Guzki tarczycy mogą być mylone z powiększonymi przytarczycami – niewielkimi gruczołami odpowiedzialnymi za regulację gospodarki wapniowej. Zwykle USG i badania poziomu hormonów pozwalają ustalić prawdziwą lokalizację zmian.

Guzki tarczycy – diagnostyka

USG określa dokładnie liczbę, położenie, wielkość i budowę guzków tarczycy. Mogą one mieć charakter torbieli (przestrzeni wypełnionej cieczą) albo utkanie lite (wówczas w całości zbudowane są z tkanki gruczołowej). Można również ustalić, czy w obrębie guzków znajdują się zwapnienia albo miejsca, w których tkanka rozpada się (co może sugerować nowotwór złośliwy).

Scyntygrafia tarczycy polega na podaniu niewielkich ilości radioaktywnego jodu i obserwacji, w jakim stopniu jest on wychwytywany przez tarczycę (jod jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycowych). Badanie pozwala zidentyfikować guzki „zimne” (niegromadzące jodu), które odpowiadają zwykle torbielom lub nowotworom i „gorące”, w których jod jest silnie wychwytywany i które odpowiedzialne są za nadprodukcję hormonów tarczycy. Część zmian zbiera normalną ilość jodu i nie odróżnia się od prawidłowej tkanki gruczołowej.

Niezmiernie ważne jest określenie poziomu hormonów tarczycy (to one są bezpośrednio odpowiedzialne za pojawianie się objawów nadczynności lub niedoczynności). Dodatkowe badanie hormonu tyreotropowego pozwala stwierdzić, czy pierwotna przyczyna choroby związana jest z tarczycą, czy z przysadką mózgową oraz czy sprzężenie zwrotne, regulujące przemianę materii jest prawidłowe.

Biopsja cienkoigłowa guzków umożliwia ocenę histologiczną tkanek, potwierdzenie lub wykluczenie złośliwego charakteru zmian.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o chorobach tarczycy oraz o metodach ich leczenia:

Guzki tarczycy – przyczyny powstawania

Pojawienie się guzków tarczycy to objaw sugerujący rozwój procesu chorobowego w obrębie tego narządu albo zakłócenie równowagi wydzielania hormonów. Najczęściej dochodzi do łagodnego rozrostu tkanki gruczołowej, który może mieć charakter obojętny lub nadczynny. Tarczyca powiększa się też w przebiegu chorób autoimmunologicznych (np. Gravesa-Basedowa, Hashimoto) oraz przy niedoczynności i raku tarczycy.

Leczenie guzków tarczycy

Podjęcie właściwego leczenia jest efektem wykonania pełnej diagnostyki i całościowej oceny stanu klinicznego przez specjalistę (endokrynologa lub chirurga endokrynologicznego). W zależności od sytuacji wybiera się następujące metody działania:

• obserwacja rozwoju zmian, poziomu hormonów;

• usunięcie tarczycy (najczęściej płatowe lub tzw. subtotalne, gdzie pozostawia się niewielką ilość tkanki gruczołowej, pozwalającej na prawidłowe wydzielanie hormonów w okresie pooperacyjnym);
  
• wycięcie całkowite, z ewentualnym usunięciem przyległych węzłów chłonnych (stosowane w przypadku raka tarczycy);
  
• leczenie jodem radioaktywnym lub lekami niszczącymi nadczynną tkankę gruczołową.
  

W przypadku niedoczynności stosuje się leczenie syntetycznymi lub naturalnymi hormonami tarczycy, co ma przywrócić prawidłowy poziom metabolizmu.

Niezależnie od metody leczenia chory wymaga stałej opieki ze strony endokrynologa.

Jak usuwa się guzki tarczycy?

Jeszcze do niedawna operacja usunięcia guza tarczycy była bardzo inwazyjna. Chirurg zmuszony był podnieść tarczycę i wyciąć jej fragment lub cały gruczoł - w zależności od wielkości zmiany. Taki zabieg niejednokrotnie skutkował niedoborem hormonów tarczycy i zmuszał pacjenta do przyjmowania ich w syntetycznej postaci do końca życia.

Na szczęście, coraz częściej guzki tarczycy usuwa z pomocą lasera. Metoda jest praktycznie bezinwazyjna. Podczas zabiegu lekarz wprowadza bezpośrednio do guza specjalną igłę, a przez nią światłowód zakończony laserem, który wypala zmiany chorobowe.

Dodatkowo w czasie zabiegu chirurg korzysta z aparatu ultrasonograficznego, dzięki czemu zabieg jest bardzo precyzyjny i nie ma mowy o uszkodzeniu gruczołu. W ten sposób można usuwać guzy dowolnej wielkości.