Antykoncepcja hormonalna jest skuteczną i jedną z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Niestety działanie tabletek antykoncepcyjnych może zostać osłabione przez stosowanie niektórych leków, a nawet ziół. Dziurawiec a antykoncepcja jest właśnie taką zależnością. Ziele dziurawca, mimo że wykazuje liczne pozytywne działania na ludzki organizm, nie powinno być zażywane przez kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną.
Dziurawiec a antykoncepcja
Antykoncepcję hormonalną cechuje bardzo wysoka skuteczność, pod warunkiem, że stosowana jest zgodnie ze wszystkimi zaleceniami. W zależności od rodzaju wybranej metody antykoncepcji hormonalnej wskaźnik Pearla wynosi od 0,2 do 0,9. Spośród wszystkich dostępnych w Polsce metod zapobiegania ciąży jest to najwyższa skuteczność.
Antykoncepcja hormonalna przynosi także wiele innych korzyści, np. łagodzenie objawów napięcia przedmiesiączkowego czy leczenie uporczywego trądziku. Niestety jej działanie może zostać zaburzone. Wykaz środków negatywnie wpływających na skuteczność antykoncepcji hormonalnej jest dość długi. Należą do nich zarówno niektóre leki (zawierające m.in. tetracykliny, cefalosporyny, penicyliny, ryfampicyna, karbamazepina, enytoina, fenobarbital, prymidon, topiramat), jak i zioła stosowane na codzienne dolegliwości, w tym dzięgiel chiński, senes, kruszyna, rzewień, wymiotnica czy pluskwica groniasta. Jednakże jedną z najczęściej przywoływanych zależności jest dziurawiec a antykoncepcja. Gdy nie można zrezygnować z przyjmowania wyżej wymienionych środków, lepiej skorzystać z dodatkowej metody zabezpieczenia podczas stosunków płciowych. Postępowanie takie zaleca się nawet przez kolejne 7–28 dni po zakończeniu leczenia. Jeśli konieczne jest prowadzenie długotrwałej terapii którymkolwiek z tych leków, lepiej zrezygnować z antykoncepcji hormonalnej i stosować inne metody zapobiegania ciąży.
Działanie dziurawca na tabletki antykoncepcyjne
Dziurawiec zwyczajny (łac. Hypericum perforatum) jest szeroko stosowany w ziołolecznictwie. Stanowi częsty składnik ziołowych herbat, suplementów diety, gorzkich wódek i past do zębów. Zmniejsza objawy obniżonego nastroju, pomaga przy bezsenności lub silnych bólach głowy, pobudza trawienie, wykazuje działanie przeciwzapalne, dezynfekcyjne i żółciotwórcze. Zalecany jest w początkowych fazach kamicy żółciowej i stanach osłabienia wątroby. Wspomaga apetyt, przeciwdziała wzdęciom, biegunce i bólom brzucha.
Dziurawiec ma duży wpływ na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych i dotyczy zarówno preparatów jednoskładnikowych, jak i produktów dwuskładnikowych oraz implantów antykoncepcyjnych. Jego stosowanie może osłabić działanie antykoncepcji hormonalnej nawet o 15%. Trwają badania na temat spadku efektywności wkładek wewnątrzmacicznych ze stopniowo uwalnianym syntetycznym progesteronem.
Wyciąg z dziurawca zawiera substancję czynną, jaką jest hiperycyna. Jest to inhibitor MAO (monoaminooksydazy) rozkładający niektóre neuroprzekaźniki i wpływający na poziom serotoniny. Ten czerwony barwnik zwiększa wątrobowy metabolizm tabletek (wątroba szybciej rozkłada leki i pozbywa się ich z organizmu). Dziurawiec przyczynia się zatem do obniżenia poziomu hormonów egzogennych (czyli pochodzących z pigułek) we krwi, w konsekwencji czego wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia owulacji. Zdaniem specjalistów negatywne działanie dziurawca na antykoncepcję hormonalną może utrzymywać się nawet przez 2 tygodnie.
Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych (ang. Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency, MHRA) wystosował dwa raporty, w których jednoznacznie potwierdza, że dziurawiec zwyczajny wykazuje działanie niwelujące antykoncepcję. MHRA prowadzi w tym temacie od wielu lat czynne badania, podczas których zarejestrowano 15 nieplanowanych ciąż na 19 przypadków działania dziurawca razem z antykoncepcją. Istnieją też doniesienia o występowaniu krwawień u kobiet przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne w połączeniu z preparatami dziurawca.
Jak uchronić się przed negatywnym działaniem dziurawca na antykoncepcję?
Ze względu na to, że dziurawiec a tabletki antykoncepcyjne to bardzo silna interakcja, to przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej należy poinformować lekarza o dotychczas przyjmowanych środkach z dziurawcem, aby w trakcie zażywania tabletek nie wystąpiły działania niepożądane.
Ze względu na powszechne wykorzystanie dziurawca przy produkcji medykamentów producenci farmaceutyczni ostrzegają konsumentów w ulotkach o możliwych interakcjach wywoływanych przez to ziele. Tego typu adnotacje można znaleźć na ulotce dołączonej do:
- tabletek Deprim – zawierają ziele dziurawca; są stosowane w celu łagodzenia stanów obniżonego nastroju; „Nie stosować jeśli pacjentka przyjmuje doustne leki antykoncepcyjne, zastrzyki antykoncepcyjne lub posiada wszczepiony implant hormonalny”;
- tabletek Syndi-35 – stosowane w leczeniu ciężkiej postaci trądziku skóry; „Nie stosować razem z preparatami ziołowymi zawierającymi ziele dziurawca – istnieje prawdopodobieństwo utraty działania antykoncepcyjnego”;
- herbatki z dziurawca – używana przy problemach trawiennych; „Nie należy stosować z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi, szczególnie zawierającymi dawki powyżej 50 µg estrogenu”.
Bibliografia:
1. Koszewska I., Dziurawiec zwyczajny w leczeniu depresji, „Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii”, 2003, 1, s. 45-54.
2. Hall S.D. Wang Z., Huang S.M. i wsp., The interaction between St John’s wort and an oral contraceptive, “Clinical Pharmacology & Therapeutics”, 2003, 74, s. 525-535.
3. Wolny D., Nowakowska-Wolna A., Chodurek E., Dzierżewicz Z., Interakcje dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum), „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2009, 2, s. 19-23.