Gruźlica u dzieci może być trudna do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy przypominają zwyczajne zapalenie płuc. Od lat panuje błędne przekonanie, że na gruźlicę zapadają osoby i dzieci bytujące w złych warunkach mieszkaniowych i materialnych. Nie jest to jednak prawda. Choroba może pojawić się u każdego, niezależnie od płci, wieku oraz zasobności portfela.

Zakażenie gruźlicą

Prątki gruźlicy dostają się do organizmu człowieka drogą kropelkową. Chory wydala patogeny chorobotwórcze, które dostają się na błony śluzowe osoby zdrowej i powodują zakażenie. Co ciekawe, nawet przebywanie w tym samym pokoju, w którym był wcześniej chory na gruźlicę, jest niebezpieczne. Bakterie w plwocinie, nawet jeśli jest ona wyschnięta, mogą utrzymywać się w powietrzu nawet kilka godzin.

W większości przypadków objawy gruźlicy nie pojawiają się od razu. Jednak u dzieci poniżej 5 roku życia lub z upośledzonych układem odpornościowym nawet pierwotne zakażenie prątkami może rozwijać się bez okresu utajenia. Zgodnie ze statystykami prowadzonymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) na świecie na gruźlicę choruje około 1 miliona dzieci, często do 5 roku życia.

Jak ustrzec się gruźlicy? Kto jest narażony na zachorowanie? Zobaczcie na filmie:

Objawy gruźlicy u dzieci

Nie każdy kontakt z prątkami gruźlicy doprowadza do zakażenia. Prawdopodobieństwo choroby uzależnione jest od kilku czynników, w tym od częstotliwości przebywania z osobą chorą oraz intensywności jej kaszlu czy kichania. Objawy gruźlicy u dzieci na początku choroby są niespecyficzne i często przypominają przeziębienie lub zapalenie płuc. Rodzic może zauważyć u swojej pociechy wysoką gorączkę oraz potliwość, szczególnie w nocy. Z czasem dochodzi do znaczącej utraty wagi. Wraz z rozwojem choroby pojawiają się specyficzne objawy, które związane są przede wszystkim z lokalizacją ognisk.

Jeśli prątki gruźlicy kolonizują opłucną, to objawami u dzieci mogą być wysięki w jamie opłucnej, powiększone węzły chłonne (na przedniej ścianie gardła, w okolicy tchawicy), niedodma oraz duszność. Rozprzestrzenianie się choroby na dalsze odcinki oskrzeli może prowadzić do rozwoju serowatego zapalenia płuc.

U dzieci z gruźlicą pojawiają się objawy, takie jak krwiomocz, a nawet ropomocz. Układ moczowy jest w szczególności narażony przy infekcji Mycobacterium tuberculosis. Ich obecność w nerkach doprowadza do poważnych zaburzeń tego organu, w tym bólu przy mikcji (dysurii). Przewód pokarmowy zaatakowany przez prątki daje standardowo brak apetytu, bóle brzucha, spadek masy ciała i wymioty. W trakcie choroby może dojść również do zajęcia stawów i kości. Proces ten jest jednak wieloletni i rozpoczyna się około 20 roku życia. W tym przypadku zmniejsza się ruchliwość w stawach, występuje ból kręgosłupa i bolesność uciskowa. Gruźlica u bardzo małych dzieci przebiega intensywniej niż u starszych. Objawy są znacznie nasilone i mały pacjent trudniej przechodzi okres choroby.

Gruźlica węzłów chłonnych

Prątki gruźlicy dostają się do węzłów chłonnych. Z czasem zaczynają się tam tworzyć ziarniaki, które ulegają następnie martwicy. Mówi się wówczas o martwicy serowatej. Jeśli układ odpornościowy jest silny, organizm radzi sobie z infekcją i nie prowadzi do rozwoju objawów. W zdrowym organizmie ogniska gruźlicze przechodzą przez etap włóknienia lub wapnienia, chociaż mogą jeszcze bytować w tkankach wiele lat. W przypadku gdy dojdzie do upośledzenia układu immunologicznego (np. podczas immunosupresji), uśpione prątki mogą wejść w stan aktywacji i doprowadzić do rozwoju pełnoobjawowej gruźlicy.

Leczenie gruźlicy u dzieci

Rozpoznanie gruźlicy u dzieci nie jest proste. Ma to związek z brakiem charakterystycznych objawów. Kluczowe przy diagnozie jest rzetelne przeprowadzenie wywiadu rodzinnego pod kątem epizodów gruźlicy u najbliższych członków rodziny dziecka. Jeśli maluch miał kontakt z osobą zakażoną i przebywał z nią na jednej przestrzeni, istnieje spore ryzyko infekcji. Bardzo często okazuje się, że źródłem infekcji jest sam rodzic, który nie wiedział o tym, że jest nosicielem prątków gruźlicy. Lekarz powinien zlecić zarówno bronchoskopię, jak i dokładne badania bakteriologiczne oraz radiologiczne. Czasami wykonuje się również biopsję narządów, które uznawane są za siedlisko chorobotwórczych bakterii. Materiałem biologicznym do analizy są popłuczyny z żołądka lub plwocina.

Najpowszechniej stosowanymi metodami leczenia są leki przeciwgruźlicze, w tym ryfampicyna, izoniazyd, etambutol oraz pyrazynamid. Środki farmaceutyczne dobierane są indywidualnie, m.in. w zależności od wieku pacjenta. W przypadku gruźlicy zaleca się hospitalizację trwającą około 2 miesięcy. Leczenie podtrzymujące może odbywać się już w domu. Przy wysięku w jamie opłucnej dodatkowo wprowadza się leczenie drenażem. Standardowo leczenie choroby zajmuje około 6 miesięcy.

Bibliografia:

1. Ewa Augustynowicz-Kopeć, Zofia Zwolska. Epidemiologia gruźlicy u dzieci i niektóre problemy diagnostyki mikrobiologicznej. Postępy Nauk Medycznych 9/2008, s. 569–577.
2. Joanna Kosińska, Paweł Górski, Iwona Grzelewska-Rzymowska. Gruźlica u dzieci – od diagnostyki do chemioprofilaktyki i leczenia. Pediatr Med Rodz, 2014, 10(2), s. 111–127.