Świerzb wywołany jest przez roztocze - świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei varietas hominis). Cechuje się świądem i charakterystycznymi norami wyżłobionymi w skórze przez świerzbowca. Zapłodniona samiczka świerzbowca ma wielkość około 0,4 mm. Wnika ona do zewnętrznej warstwy skóry, czyli naskórka, i żłobi w nim norkę, ślepo zakończoną. Co dziennie składa do 3 jaj i po kilku tygodniach ginie. Z jaj powstają larwy, które po 3 tygodniach osiągają stadium dojrzałego świerzbowca. W ostatnich latach liczba nowych zachorowań na świerzb rośnie.

Jak można się zarazić?

Zakażenie następuje najczęściej drogą bezpośredniego kontaktu. Oczywiście możliwe jest też przeniesienie zakażenia za pośrednictwem przedmiotów. Dość istotnym źródłem może być pościel. Wynika to z faktu rozgrzania ciała przykrytego podczas snu pościelą, co sprzyja dostawaniu się larw w głąb naskórka. Świerzbowiec nie jest wstanie przeżyć poza skórą dłużej niż 3-4 dni, wobec tego po stwierdzeniu zakażenia świerzbowcem nie powinno się ubierać tej samej bielizny przez około tydzień, by doszło do naturalnego obumarcia larw. Opisuje się możliwość zakażenia świerzbowcem od zwierząt (psów, kotów, krów i gołębi), jednak takie przypadki są wyjątkowo rzadkie. Ponadto świerzb wywodzący się od zwierząt nie ma typowych cech klinicznych.

Czynnikami predysponującymi do zakażenia jest obniżona odporność i wyniszczenie fizyczne organizmu, na przykład w ciężkich chorobach układowych, a także w chorobach psychicznych.

Świerzb - objawy

Głównym objawem jest świąd. Jego charakterystyczną cechą jest nasilenie w porach nocnych, kiedy pod wpływem ciepłej pościeli skóra się rozgrzewa, co uczynnia świerzbowca. Obserwuje się liczne norki świerzbowca zlokalizowane w warstwie rogowej naskórka, widoczne gołym okiem. Lokalizacja może być różna, jednak typowe miejsca to boczna powierzchnia palców rąk, zgięcia, fałdy skórne, pośladki, a także okolice tułowia - pępek, brodawki sutkowe, narządy płciowe. Świerzb nigdy nie zajmuje pleców, szczególnie okolicy międzyłopatkowej i twarzy. Wyjątek co do tych lokalizacji stanowią odmiany klasycznego świerzbu - świerzb norweski i odzwierzęcy. U dzieci świerzb lokalizuje się przede wszystkim na dłoniach i stopach (podeszwach).

Zobacz także: Przyczyny swędzenia nóg: alergia, choroby skóry i wewnętrzne, podrażnienie i suchość

U osób dbających o higienę osobistą zmiany typu nor świerzbowca mogą być niezauważalne.

Rozpoznanie świerzbu

Wysunięcie wstępnego rozpoznania świerzbu następuje po spełnieniu warunków:

• obecność charakterystycznych nor świerzbowcowych,
  
• wystąpienie osutki grudkowo-pęcherzykowej w miejscach typowych,
  
• objawy nasilają się w porze nocnej,
  
• wywiad dodatni świądu wśród osób z bliskiego otoczenia.
  

Podstawą rozpoznania jest obecność pasożytów w badaniu mikroskopowym. Pasożyt może zostać wydobyty z końcowej części nory świerzbowcowej za pomocą igły lub delikatnego zdrapania skalpelem.

Zobacz także: Jak pozbyć się wszy? Domowe sposoby zapobiegania pasożytom skóry

Z czym różnicuje się świąd?

Przede wszystkim powinien być różnicowany z klasycznym świądem skóry oraz z wszawicą odzieżową. W obu tych jednostkach chorobowych nie ma charakterystycznych nor.

Świerzb - leczenie

Lekiem pierwszego rzutu w leczeniu świerzbowca jest permetryna Infectoscab w 5-procentowym kremie. Jest to lek bezpieczny o niewielkim stopniu wchłaniania przez skórę. Krem należy wmasować w skórę całego ciała po kąpieli i po osuszeniu jej, najlepiej na noc. Rano konieczna jest zmiana bielizny, ubrania, pościeli. Ponowna aplikacja jest możliwa po 7 dniach. U dzieci należy zwrócić uwagę na okolicę zauszną, owłosioną skórę głowy i twarz (jednak z ominięciem okolicy oczu i ust). Można stosować również preparaty siarki, dostępny jest także krotamiton w formie maści w stężeniu 10-procentowym.

Zobacz także: Czym są pasożyty ludzkie? Objawy pasożytów, oczyszczanie organizmu

Czy leczy się tylko osobę zakażoną?

Nie. Należy przeleczyć wszystkie osoby z otoczenia. W ciągu dwóch tygodni nie wolno używać ponownie żadnego ubrania czy bielizny. Nie ma potrzeby dezynfekować ubrań, jednak pranie i prasowanie są zalecane.