Opłucna (z łac. pleura) jest bardzo cienką i stale zwilżaną błoną, składającą się z dwóch blaszek: ściennej oraz trzewnej. We wnętrzu opłucnej znajduje się jama opłucnej, która jest wypełniona płynem surowiczym (płyn opłucnowy). Jama opłucnowa otacza każde z płuc. Dolegliwości związane ze zmianami w opłucnej (stan zapalny, płyn, odma) zdarzają się stosunkowo często a ich objawami są zazwyczaj: duszność, ból w klatce piersiowej, dreszcze, poty, uczucie zmęczenia i wysoka gorączka.

Opłucna – anatomia

Blaszka trzewna zwana jest także opłucną trzewną lub opłucną płucną. Otacza ściśle całe płuco wraz ze szczelinami międzypłatowymi oprócz wnęki płuca. Blaszka ścienna opłucnej to inaczej opłucna ścienna. W medycynie zwyczajowo dzieli się ją na cztery części: żebrową (przylega do ściany klatki piersiowej), przeponową (pokrywa przeponę), śródpiersiową (pokrywa osierdzie, a także osklepek opłucnej; wystaje kilka cm ponad obojczyk).

Miejsca, w których części opłucnej ściennej przechodzą w inne części, zwane są zachyłkami opłucnej. W zachyłkach często powstają specyficzne szczeliny, które zwiększają przestrzeń wykorzystywaną przez płuca w trakcie oddychania. Zdaniem lekarzy wrażliwa na ból jest tylko opłucna ścienna, która posiada włókna czuciowe oraz nerw przeponowy. Opłucna płucna zawiera jedynie układ współczulny. Jama opłucnej jest wąską szczeliną znajdującą się pomiędzy opłucną ścienną a opłucną trzewną.

Co oznacza płyn w opłucnej?

Zmiany w opłucnej dotyczą w blisko połowie przypadków zebrania się płynu przesiękowego w obrębie jamy opłucnej, co uniemożliwia sprawne oddychanie. Dochodzi do rozprężenia płuc i zaburzeń ruchomości klatki piersiowej. Płyn przesiękowy w jamie opłucnej gromadzi się w wyniku wzrostu ciśnienia hydrostatycznego w naczyniach krwionośnych opłucnej lub zmniejszenia ciśnienia onkotycznego krwi. Przyczynami występowania płynu przesiękowego w jamie opłucnej mogą być: niewydolność serca, marskość wątroby, dializa otrzewnowa, zespół nerczycowy, zespół żyły głównej górnej, obrzęk śluzowaty oraz zator płucny.

O wiele rzadszym przypadkiem jest zbieranie się płynu wysiękowego w opłucnej, który powstaje najczęściej w przypadku zapalenia albo nowotworu, a także w przypadku utrudnienia odpływu chłonki (płynu tkankowego) przez naczynia chłonne.

Płyn wysiękowy obecny w jamie opłucnej może być symptomem chorób zakaźnych (gruźlicy, grzybicy, chorób wirusowych, pasożytniczych i bakteryjnych), nowotworów, zatorowości płucnej, chorób układowych tkanki łącznej (reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego, zespołu Churga-Strauss), chorób układu pokarmowego (zapalenia trzustki, ropnia jamy brzusznej, perforacji przełyku), krwiaków opłucnej, zespołu Dresslera, zespołu żółtych paznokci, azbestozy, a także niektórych stanów pooperacyjnych (pomostowania aortalno-wieńcowego, operacji w okolicach jamy brzusznej).

Jak działa układ oddechowy? Dowiesz się tego z filmu:

Zobacz także: Zapalenie opłucnej –czym jest ta choroba i jak się objawia?

Oba przypadki występowania płynu w jamie opłucnej objawiają się uczuciem duszności i silnym bólem w klatce piersiowej.

Aby zdiagnozować obecność płynu w jamie opłucnej, konieczne jest wykonanie badań. Najpierw należy udać się do lekarza, ponieważ pierwszym krokiem w celu ustalenia obecności płynu jest wywiad i badanie fizykalne. W dalszej kolejności wykonuje się zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, badanie ultrasonograficznie (USG), a także tomografię komputerową (TK).

Choroby opłucnej, zrosty i zgrubienia opłucnej

Najczęstszymi chorobami opłucnej są: ropniak opłucnej, odma opłucnej (samoistna, urazowa), zwłóknienie klatki piersiowej, międzybłoniak opłucnej, suche zapalenie opłucnej, a także przerzuty nowotworowe do opłucnej (bardzo rzadkie przypadki).

Ropniak opłucnej objawia się nagromadzeniem ropnej wydzieliny w obrębie jamy opłucnej. Charakterystyczne dla niego są: silny ból w klatce piersiowej, znaczne osłabienie, dreszcze i wysoka gorączka. Spowodowany jest przejściem zakażenia z płuc w czasie ich zapalenia, a także zropieniem wysięku lub krwiaka znajdującego się w obrębie opłucnej. Jedną z metod leczenia ropniaka, oprócz antybiotykoterapii, jest drenaż opłucnej. Zabieg polega na wkłuciu strzykawki z igłą w międzyżebrze, a następnie nacięciu skóry i włożenie drenu docierającego aż do opłucnej. Zabieg wykonuje się po wcześniejszym znieczuleniu. Jest on także skuteczną metodą leczenia odmy opłucnej, która objawia się wtargnięciem powietrza do jamy opłucnej.

Zobacz także: Ból płuc przy oddychaniu, połączony z kaszlem i bólem pleców – o czym może świadczyć?

Zrosty opłucnej polegają na zrośnięciu się ze sobą opłucnej trzewnej oraz opłucnej ściennej, które są najczęściej wynikiem urazów, infekcji zapalnych oraz stanów zapalnych. Zgrubienia opłucnej powstają zazwyczaj w wyniku jej zapalenia. Nieleczone zgrubienia prowadzą m.in. do zarośnięcia zatok przeponowo-żebrowych, zaburzenia ruchomości płuc, zaburzenia pracy przepony i zwłóknienia opłucnej oraz płuc.