Badania moczu pozwalają na wychwycenie nieprawidłowości zachodzących w organizmie. Dotyczy to nie tylko zaburzeń funkcjonowania układu moczowego, lecz również wielu innych stanów chorobowych. Jednym z ważnych parametrów mierzonych podczas badania jest ciężar właściwy moczu, który wskazuje na to, czy nerki pracują w odpowiedni sposób. Niepokojące mogą być wszelkie odstępstwa od normy, w tym tzw. izostenuria.
Co to jest ciężar właściwy moczu?
Ciężar właściwy moczu to termin stosowany w diagnostyce laboratoryjnej. Odnosi się do jednego z parametrów fizycznych określanych podczas standardowego badania moczu. Oprócz niego inne ważne wskaźniki to m.in.: poziom białka, cukru i ciał ketonowych, zawartość czerwonych krwinek, a także kolor, przejrzystość, pH i zapach płynu. Wszystkie z nich pozwalają na sprawdzenie stanu zdrowia.
Jeśli chodzi o badanie ogólne moczu, ciężar właściwy jest jednym z jego najważniejszych parametrów. Jego wyznaczenie pozwala określić, jak pracują nerki. Ciężar właściwy moczu wskazuje bowiem na zawartość produktów przemiany materii w moczu i zdolność ich zagęszczania. Innymi słowy, wartość parametru uwarunkowana jest substancjami usuwanymi przez nerki w trakcie ostatniej fazy procesu wydalania. Gęstość moczu zależy więc przede wszystkim od ilości rozpuszczonego w nim mocznika i chlorku sodu. Nieco mniejsze znaczenie ma zawartość glukozy, białka, kreatyniny, kwasu moczowego i elektrolitów (w tym magnezu, wapnia i potasu). Warto przy tym pamiętać, że ciężar właściwy moczu jest tym większy, im cięższe są rozpuszczone w nim substancje.
Zobacz nasz film i dowiedz się jak działa układ moczowy:
Na czym polega badanie ciężaru właściwego moczu?
Ciężar właściwy moczu wyznacza się podczas badania ogólnego moczu. W tym celu konieczne jest pobranie próbki. Należy zrobić to na czczo, po minimum 8-godzinnej przerwie od spożywania pokarmów i przyjmowania płynów. Warto też zwrócić uwagę na to, by badania gęstości moczu nie wykonywać w trakcie miesiączki – można zrobić je 3 dni przed lub 3 dni po menstruacji.
Tego typu badanie warto przeprowadzać raz do roku. Umożliwia ono wychwycenie wszelkich nieprawidłowości, takich jak np. izostenuria, hiperstenuria i hipostenuria, które mogą świadczyć o poważnych chorobach.
Wynik moczu – ciężar właściwy i jego normy
Wartość ciężaru właściwego moczu pozwala na stwierdzenie, czy w organizmie rozwija się jakiś stan chorobowy. Nerki zdrowego człowieka wykazują zdolność zarówno do usuwania nadmiaru wody (co wpływa na mały ciężar właściwy moczu), jak i jej oszczędzania (duży ciężar właściwy). W związku z tym zakres referencyjny prawidłowych wyników badań jest stosunkowo szeroki. W przypadku ciężaru właściwego moczu norma na czczo wynosi około 1,005–1,030 g/l. Należy jednak pamiętać, że wartości te mają charakter orientacyjny, ponieważ w zależności od laboratorium mogą zostać wyznaczone inne normy. Ponadto na wyniki badań wpływ mają wiek, płeć oraz ogólny stan zdrowia.
Co oznacza ciężar właściwy moczu poniżej normy?
Gdy wartości są znacznie zaniżone, może to wskazywać na wypicie dużej ilości płynów przed badaniem. Jeżeli jednak wykluczy się tę przyczynę, należy poszukać powodów zbyt niskiego ciężaru moczu gdzie indziej. Tzw. hipostenuria może bowiem wskazywać na wiele chorób, w tym moczówkę prostą, niewydolność lub upośledzenie czynności nerek, cukrzycę, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, a także zaburzenia gospodarki hormonalnej lub elektrolitowej.
Jak uniknąć problemów z nerkami? Dowiesz się tego z naszego filmu:
Co oznacza ciężar właściwy moczu powyżej normy?
W takim przypadku istnieje podejrzenie przyjmowania zbyt małej ilości płynów. Inne przyczyny stanu nazywanego hiperstenurią to również ogólne odwodnienie organizmu (spowodowane np. biegunką, wymiotami czy wysoką gorączką), przyjmowanie niektórych leków (m.in. dekstranu i mannitolu), niewydolność serca, a także glukozuria (cukier w moczu).
Wyjątkową sytuacją jest tzw. izostenuria. Stan ten może świadczyć o poważnych zaburzeniach pracy nerek.
Polecamy: Badanie moczu. O czym świadczy glukoza w moczu?
Co to jest izostenuria?
Izostenuria to stan stałego utrzymywania się gęstości względnej moczu na poziomie około 1,010–1,012 g/l, co równe jest ciężarowi właściwemu odbiałczonego osocza. W przypadku izostenurii wartość ta niezależna jest od techniki pobrania próbki, a także przyjmowania płynów i stanu nawodnienia organizmu.
Stwierdzona izostenuria oznacza utratę zdolności nerek zarówno do zagęszczania, jak i do rozcieńczania moczu. Stan ten może być wyjątkowo niebezpieczny, ponieważ wskazuje na upośledzenie czynności wydalniczej nerek.
O czym może świadczyć izostenuria?
Izostenuria świadczy o uszkodzeniu kanalików nerkowych lub rdzenia nerki. Jest też charakterystyczna dla przewlekłej niewydolności nerek, w związku z czym wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej w celu wprowadzenia odpowiedniego leczenia. Izostenuria współistnieje w tym przypadku z innymi objawami, takimi jak białkomocz czy krwiomocz.
Bibliografia:
- Franciszek Kokot: Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 768.