1. Według definicji udostępnionej przez Klinikę Endokrynologii Ginekologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego „mianem antykoncepcji określa się świadomie podjęte działania i środki mające na celu zapobieżenie zapłodnieniu. Określa się tak również środki przeciwdziałające trwałemu zagnieżdżeniu się zarodka wewnątrz macicy, co skutkuje jego obumarciem. Bywa [antykoncepcja – przyp. red.] także opisywana jako element kontroli narodzin”.
   

Antykoncepcja to zatem celowe działanie, którego celem jest podjęcie decyzji o posiadaniu potomstwa.

Większość środków antykoncepcyjnych powstaje z myślą o kobietach – mogą one wybierać wśród wielu metod ochrony przed ciążą. Istnieje jednak również antykoncepcja dla mężczyzn.

Wybierając metodę zabezpieczenia przed ciążą, należy wziąć pod uwagę kilka aspektów:

• skuteczność,
  
• łatwość stosowania,
  
• wpływ na organizm,
  
• efekty uboczne,
  
• odwracalność,
  
• wpływ na seksualną spontaniczność,
  
• aspekty natury medycznej: przebyte choroby, wiek, tryb życia, nałogi,
  
• aspekty natury religijnej (w niektórych religiach antykoncepcja jest zakazana lub zakazane są niektóre jej formy),
  
• koszt.
  

Dopiero po przeanalizowaniu powyższych czynników można podjąć decyzję o zastosowaniu właściwego środka antykoncepcyjnego. Antykoncepcja bowiem powinna być nie tylko skuteczna, ale także bezpieczna. Jeśli metoda zapobiegania ciąży wybierana jest po raz pierwszy, warto wcześniej skonsultować się z lekarzem.

Wybór metody antykoncepcji powinien być ponadto uzależniony od tego, czy dana metoda chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Skuteczność antykoncepcji określa się dwojako:

• w procentach,
  
• według wskaźnika Pearla (wyraża liczbę ciąż w grupie 100 kobiet stosujących daną metodę antykoncepcji przez rok).
  

Metody antykoncepcji:

• naturalne,
  
• hormonalne,
  
• barierowe (mechaniczne),
  
• chemiczne,
  
• chirurgiczne,
  
• wkładka wewnątrzmaciczna (IUD).

Zobacz film i wybierz antykoncepcję dla siebie

Antykoncepcja naturalna

Nosi nazwę „naturalnego planowania rodziny”. To zbiorcza nazwa różnych sposobów wyznaczania dni płodnych oraz niepłodnych w cyklu menstruacyjnym. Istnieją wyliczenia, dzięki którym można oznaczyć moment owulacji oraz okresy płodne. Owulacja – szczytowy moment płodności kobiety – przypada na ok. 14 dni przed terminem wystąpienia miesiączki. Płodnych jest ok. 6 dni przed owulacją i 2–3 dni po niej.

Dni płodne można rozpoznać m.in. po zmianie konsystencji i zabarwienia śluzu z szyjki macicy, wzroście temperatury ciała, zwiększonym libido, wystąpieniu bólu owulacyjnego.

Metodą naturalną jest stosunek przerywany, gdy mężczyzna wycofuje się z pochwy kobiety przed wytryskiem. Należy jednak mieć świadomość, że żywe, zdolne do zapłodnienia plemniki mogą znajdować się w płynie preejakulacyjnym.

Do naturalnych metod antykoncepcji zalicza się także stosowanie domowych testów wykrywających owulację.

Najskuteczniejszą naturalną metodą antykoncepcji jest wstrzemięźliwość płciowa.

Antykoncepcja hormonalna

Wpływa na gospodarkę hormonalną w organizmie kobiety. Do hormonalnych metod ochrony przed ciążą należą: pigułka antykoncepcja (jedno- bądź dwuskładnikowa), plaster antykoncepcyjny, zastrzyki, wkładka wewnątrzmaciczna zawierająca gestageny (grupa hormonów steroidowych, które przygotowują organizm do zajścia w ciążę, a następnie do jej utrzymania), implanty antykoncepcyjne.

Antykoncepcja barierowa (mechaniczna)

Polega na stworzeniu fizycznej bariery uniemożliwiającej plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Najpopularniejszą metodą barierową jest prezerwatywa (antykoncepcja dla mężczyzn). Z kolei dla kobiet przeznaczone są krążki dopochwowe, kapturki dopochwowe (diafragma), prezerwatywa kobieca (femidom).

Antykoncepcja chemiczna

Środki antykoncepcyjne chemiczne zawierają substancje plemnikobójcze – zazwyczaj nonoksynol-9. Antykoncepcja chemiczna to planki, żele, globulki i kremy.

Antykoncepcja chirurgiczna

Należy do najskuteczniejszych metod antykoncepcji.

Histerektomia – chirurgiczny zabieg usunięcia macicy (wykonywany najczęściej z przyczyn onkologicznych).

Sterylizacja kobiety – podczas zabiegu przecina się bądź blokuje jajowody. Skutki sterylizacji, w zależności od wybranej metody, mogą być nieodwracalne. U kobiet najczęściej stosuje się podwiązanie jajowodów.

Wazektomia – antykoncepcja dla mężczyzn. Podczas zabiegu przecinane są nasieniowody, którymi plemniki z jąder wędrują do penisa.

• Do metod antykoncepcji zalicza się także wkładkę wewnątrzmaciczną (IUD) uwalniającą jony metali. Umieszcza się ją w macicy – powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego, co uniemożliwia zagnieżdżenie się jaja w ścianie macicy. Wykazuje również działanie plemnikobójcze.
  
• Istnieje ponadto antykoncepcja awaryjna, która obejmuje metody hormonalne uniemożliwiające zapłodnienie bądź zagnieżdżenie się jaja. Tzw. „tabletkę po” należy podać w ciągu 72 godzin po stosunku, który odbył się bez zabezpieczenia. Skuteczność tej metody jest tym wyższa, im wcześniej się ją zastosuje.
  
• Metodą antykoncepcji nie jest: irygacja pochwy, stosunek podczas menstruacji (w przypadku krótkich cykli dni płodne mogą pokryć się z miesiączką), karmienie piersią (choć mówi się o niepłodności laktacyjnej, to owulacja może wystąpić, zanim pojawi się menstruacja).
  
• Pozycje seksualne oraz brak orgazmu kobiety nie wpływają na płodność.
  

Bibliografia

"Antykoncpecja" Warszawski Uniwersytet Medyczny, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, lek med Katarzyna Suchta.