Benzopiren jest rakotwórczy i potrafi drastycznie obniżyć odporność oraz doprowadzić do wielu chorób. Szczególnie niebezpieczny jest dla osób starszych, małych dzieci i kobiet w ciąży.
Co to jest benzopiren?
Benzopiren (C20H12) to organiczny związek chemiczny, wielopierścieniowy węglowodór aromatyczny, zbudowany z 5 skondensowanych pierścieni benzenowych. Występuje w 2 izomerach różniących się miejscem przyłączenia pirenu – są to benzepiren i bezapiren. Jest to substancja silnie rakotwórcza, która występuje w dymie podczas spalania niecałkowitego – między innymi w dymie tytoniowym i smogu niskiej emisji. Powstaje także na skutek spalania węgla i śmieci.
Benzopiren z powietrza może przenikać do gleby, wody i organizmów żywych, stąd często znajduje się również w żywności. W największych ilościach kryje się w produktach wędzonych naturalnymi metodami, do których przedostaje się razem z dymem. Benzopiren akumuluje się w tłuszczach, dlatego najbardziej skażone bywają tłuste mięsa.
Benzopiren – szkodliwość
Benzopiren jest bardzo szkodliwą dla zdrowia człowieka substancją. Działa między innymi w sposób:
- rakotwórczy,
- mutagenny,
- upośledzający rozrodczość,
- wywołujący wady wrodzone u płodu,
- powodujący niedorozwój płuc u płodu.
Benzopiren w Polsce
Benzopiren w Polsce pojawia się w bardzo dużych stężeniach, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Nasz kraj jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych tym związkiem w Europie. Średnie stężenie tej substancji dla całego kraju sięga nawet 600% normy. W Czechach jest to 150% normy, na Słowenii około 120%, a w większości krajów europejskich stężenia B[a]P pozostają w normie.
Zatrucie benzopirenem
Na zatrucie benzopirenem narażone są szczególnie osoby pracujące w zakładach, w których występuje wysokie stężenie tej substancji, ale może do niego dojść również na skutek palenia tytoniu czy podczas grillowania. Zatrucie benzopirenem może objawiać się gorzkim smakiem w ustach, zawrotami głowy, trudnościami z oddychaniem, a nawet utratą świadomości. W takiej sytuacji trzeba jak najszybciej oddalić się od źródła zanieczyszczenia.
Przewlekłe zatrucie benzopirenem, które jest związane z długofalową ekspozycją na tę substancję, skutkuje między innymi:
- zmęczeniem,
- bólem głowy,
- utratą apetytu,
- nerwowością,
-
depresją,
- podrażnieniami skórnymi,
- spłyceniem oddechu,
- spadkiem białych krwinek i obniżeniem odporności.
Benzopiren – jak zmniejszyć jego ilość w powietrzu?
Zbyt duże ilości benzopirenu w powietrzu nie są problemem, który łatwo rozwiązać. Wymaga on systemowych zmian w całym kraju. Większość tego związku w Polsce pochodzi z gospodarstw domowych, w których używane są przestarzałe piece, ale część również z transportu drogowego. Choć, aby zniknął smog w Polsce, potrzebne są rozwiązania stosowane na szeroką skalę, każdy może pomóc w zmniejszaniu ilości tej rakotwórczej substancji, między innymi poprzez:
- wymianę pieca na nowy,
- korzystanie z węgla wysokiej jakości,
- rzadsze używanie samochodu, a korzystanie z komunikacji miejskiej,
- niepalenie śmieci i zgłaszanie osób, które to robią,
- podpisywanie petycji o ustawy antysmogowe.
Polecamy: Czy smog występuje tylko zimą? Co to jest smog wtórny?
Benzopiren – jak się przed nim bronić?
Przed benzopirenem i innymi szkodliwymi substancjami zawartymi w smogu nie da się całkowicie obronić, ale można stosować środki niwelujące jego działanie. Należą do nich:
- unikanie wychodzenia, gdy normy powietrza się znacznie przekroczone, lub noszenie maski;
- używanie wewnętrznego obiegu powietrza podczas jazdy samochodem, gdy normy powietrza są skrajnie przekroczone;
- nieotwieranie okien w domu, gdy normy powietrza są przekroczone;
- korzystanie z urządzeń oczyszczających powietrze;
- częste ścieranie kurzu i mycie podłogi, jeżeli występuje smog;
- unikanie potraw grillowanych i wędzonych;
- unikanie tłustych mięs (benzopireny kumulują się w tkance tłuszczowej zwierząt);
- posiadanie roślin doniczkowych, które oczyszczają powietrze;
- stosowanie diety bogatej w owoce i warzywa, które zawierają spore ilości antyutleniaczy;
- unikanie palenia i biernego palenia;
- prawidłowe grillowanie – unikanie podpałek, grillowanie na małym ogniu, stosowanie tacek ochronnych, zapobieganie skapywaniu tłuszczu;
- częste wyjazdy poza miasto – przebywanie na świeżym powietrzu pozwala oczyścić płuca.
Bibliografia: