Atopowe zapalenie skóry, określane w skrócie jako AZS, jest przewlekłą, zapalną chorobą skóry o podłożu alergicznym. Choroba najczęściej ujawnia się już w okresie niemowlęcym. Cechą charakterystyczną AZS jest sucha i uporczywie swędząca skóra.

Atopowe zapalenie skóry u dziecka: jakie są przyczyny choroby?

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą alergiczną, która najczęściej ujawnia się w pierwszym roku życia dziecka. Obserwuje się rodzinną skłonność do występowania tej dermatozy, a więc choroba jest uwarunkowana genetycznie. Dokładna przyczyna AZS nie jest znana, ale ma związek z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, co prowadzi do nadprodukcji przeciwciał IgE. Zostają one skierowane przeciwko prawidłowym komórkom ciała, które układ immunologiczny uznał za obce i niebezpieczne. U dziecka, które jest genetycznie obciążone atopowym zapaleniem skóry, choroba często uaktywnia się na skutek kontaktu z alergenami, np. pyłkami roślinnymi, sierścią zwierząt, kurzem domowym czy pokarmami – jajkami, mlekiem, pszenicą. Objawy choroby mogą wystąpić również pod wpływem stresu, infekcji, niekorzystnych czynników klimatycznych oraz substancji działających drażniąco na skórę, np. proszków do prania czy kosmetyków.

Trzy fazy atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry obejmuje trzy podstawowe fazy. Pierwsza, nazywana niemowlęcą, przypada na okres między 3 a 6 miesiącem życia dziecka i trwa do 2. roku. W tej fazie u dziecka pojawia się rumieniowa, grudkowo-pęcherzykowa wysypka na policzkach oraz owłosionej skórze głowy. Zmiany skórne mogą wystąpić również na czole oraz przy łokciach i kolanach. Druga faza – dziecięca, charakterystyczna dla dzieci w wieku 3-12 lat polega na obecności wypryskowych zmian skórnych w obrębie zgięć stawowych (kolan, łokci) oraz na dłoniach i stopach. Ostatnia faza – wieku dojrzałego odnosi się do osób dorosłych. Na tym etapie choroby rozwija się przewlekły stan zapalny oraz przewlekłe zmiany skórne ze skłonnością do lichenizacji – skóra osoby chorej staje się szorstka i zgrubiała.

Atopowe zapalenie skóry: objawy

Charakterystycznym objawem atopowego zapalenia skóry jest silny, uporczywy świąd. Na skórze chorych dzieci pojawiają się wykwity, dlatego choroba nazywana jest również egzemą lub świerzbiączką. Swędząca skóra może prowadzić do uczucia niepokoju, rozdrażnienia dziecka, a także bezsenności. Zdarza się, że świąd jest tak silny, że dziecko budzi się w nocy i rozdrapuje zmiany skórne do krwi. Ze względu na stopień nasilenia procesu zapalnego skóry wyróżnia się fazę ostrą i przewlekłą AZS. Faza ostra objawia się ogniskami rumieniowymi wyraźnie odgraniczonymi od skóry, na których mogą powstawać nadżerki, grudki oraz pęcherzyki. Pojawiają się wykwity skórne nazywane inaczej wypryskami atopowymi, które lokalizują się w miejscach, w których skóra była narażona na kontakt z określoną substancją drażniącą, np. detergentem. Przewlekła faza atopowego zapalenia skóry prowadzi do pojawienia się ognisk lichenizacji, inaczej liszejowacenia skóry, która staje się szorstka i nieprzyjemna w dotyku.

Diagnoza i leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci

Rodzice, którzy zaobserwują u dziecka niepokojące zmiany skórne, powinni bezzwłocznie udać się na wizytę do lekarza rodzinnego. W celu zdiagnozowania choroby o podłożu alergicznym wykonuje się skórne testy punktowe. Można je przeprowadzić u dzieci powyżej 4. roku życia. W przypadku przeciwwskazań do wykonania testów, lekarz zleca badanie krwi pacjenta, które umożliwia wykrycie nadmiernego poziomu przeciwciał IgE (stężenie tych przeciwciał u osób z atopowym zapaleniem skóry jest znacznie podwyższone). Leczenie atopowego zapalenia skóry jest zależne od nasilenia stanu zapalnego oraz obecności konkretnych objawów. Najczęściej leczenie AZS polega na:

• stosowaniu kremów i maści o właściwościach przeciwzapalnych,
  
• przyjmowaniu leków immunosupresyjnych, które przyczyniają się do zredukowania reakcji alergicznej,
  
• antybiotykoterapii, która ma zastosowanie przy infekcjach skórnych.
  

W leczeniu AZS u dzieci stosuje się leki przeciwhistaminowe, które działają uspokajająco, ułatwiają zasypianie i zapewniają spokojny sen dziecka w nocy. Przyczyniają się również do łagodzenia świądu skóry.

Pielęgnacja skóry atopowej u dziecka

U dzieci z AZS bardzo ważna jest codzienna pielęgnacja skóry. Jej podstawą jest stosowanie hipoalergicznych dermokosmetyków dostępnych w aptekach. Nie należy dopuszczać do przesuszania skóry. Odpowiednie nawilżenie osiąga się poprzez robienie kąpieli z dodatkiem specjalnych olejków działających kojąco na skórę lub płatków owsianych. Należy unikać stosowania perfumowanych płynów do kąpieli oraz kosmetyków na bazie spirytusu, które mocno wysuszają skórę i działają drażniąco. Po kąpieli skórę dziecka osusza się delikatnie za pomocą ręcznika, bez pocierania, a następnie natłuszcza się ją za pomocą tłustego kremu. Silnie podrażnione miejsca ze złuszczającą się skórą zaleca się smarować wazeliną.

Atopowe zapalenie skóry: zakażenia bakteryjne skóry

Skóra dziecka z AZS jest silnie swędząca. Drapnie się może powodować powstawanie ran, a w konsekwencji prowadzi do wtórnych zakażeń bakteryjnych, wywoływanych np. przez gronkowca złocistego. W celu zapobiegania zakażeniom bakteryjnym przy AZS stosuje się emolienty zawierające w swoim składzie antyseptyki, czyli substancje o działaniu odkażającym. Przyczyniają się one do zmniejszania liczby bakterii bytujących na skórze dziecka. Zakażenia bakteryjne leczy się przy pomocy miejscowych kremów z antybiotykami bądź antybiotyków w tabletkach.