Afty zwykle pojawiają się u młodych ludzi w wieku od 10 do 19 lat i mają tendencję do częstego nawracania podczas całego życia. Rzadko występują u osób powyżej 45. roku życia. W okolicach migdałków mogą pojawić się duże afty, które bywają bolesne, zwłaszcza podczas spożywania posiłków. Afty powodują nie tylko bolesność, ale także zaczerwienienie, obrzęk i czasami krwawienia z obszaru dotkniętego zmianą zapalną.

Co powoduje aftowe owrzodzenia jamy ustnej?

Dokładna przyczyna ich powstawania nie jest znana. Aftowe zapalenie jamy ustnej nie jest zakaźne. Nie można zarazić się owrzodzeniem jamy ustnej od innej osoby. W większości przypadków afty rozwijają się bez wyraźnego powodu u zdrowych osób.

Zobacz także: Jak radzić sobie z aftami u dzieci? Leczenie oraz domowe sposoby

Główne przyczyny powstawania aft w jamie ustnej:

• słaba higiena jamy ustnej,
• oparzenia spowodowane gorącym jedzeniem lub napojami,
• stres - afty przeważnie pojawiają się w porze egzaminów,
• uraz - podgryzanie błon śluzowych czy noszenie aparatów dentystycznych lub źle dopasowane protezy mogą prowadzić do powstawania aft,
• zaburzenia hormonalne - u niektórych kobiet powstawanie aft związane jest z poziomem progesteronu w fazie lutealnej cyklu menstruacyjnego,
• laurylosiarczan sodu (SLS) - składnik niektórych produktów do pielęgnacji jamy ustnej, który może powodować jej owrzodzenia,
  
• niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, w tym celiakia, choroba Crohna, anemia, 
• zakażenie wirusem ludzkiego niedoboru odporności (HIV),
• infekcje wirusowe, 
• czynniki genetyczne - rodzinne występowanie owrzodzeń jamy ustnej,
• leki - niektóre mogą powodować owrzodzenia jamy ustnej, ale niekoniecznie typu aftowego. Przykładem takich farmaceutyków jest nikotynowa doustna terapia zastępcza (gumy nikotynowe lub pastylki do ssania). Jeśli afty nawracają przy stosowaniu nikotynowej doustnej terapii zastępczej, rozważ zastosowanie plastrów.

Poinformuj lekarza, jeśli masz dodatkowe objawy oprócz owrzodzenia jamy ustnej. Inne ważne objawy dotyczą owrzodzenia skóry bądź okolic narządów płciowych. Lekarz zaleci badanie krwi lub inne badania w celu rozpoznania problemu.

Aftowe zapalenie jamy ustnej może wywoływać:

• uczucie pieczenia lub mrowienia w ustach przed wystąpieniem innych objawów,
• uszkodzenie skóry na błonach śluzowych jamy ustnej, które zaczynają się w miejscu czerwonej plamki lub guza, a następnie rozwijają w otwartą nadżerkę, która zwykle jest mała (od 1-2 mm do 1 cm średnicy)
  
  

Jak leczyć afty?

• Większość nawracających aft (do ok. 5 mm) goi się w przeciągu 1-2 tygodni bez leczenia (tzn. samoistnie). Zdarza się jednak, że mogą występować przewlekle lub w stanach ostrych, np. w postaci dużych aft (o średnicy większej niż 1 cm lub trwające dłużej niż 2 tygodnie). W tym przypadku może być wskazana konsultacja lekarska. Głównym celem leczenia jest zmniejszenie swędzenia, bólu czy dyskomfortu oraz przyspieszenie gojenia aft. Nie istnieje lek, który zapobiega powstawaniu tej dolegliwości, ale można zastosować środki zaradcze.
  
• Pomocne w tym mogą się okazać:
  
• żele ochronne, które tworzą barierę wokół owrzodzenia w taki sposób, że narażenie na czynniki drażniące jest zmniejszone,
• znieczulenie miejscowe benzokainą lub lidokainą stosowane w celu zmniejszenia bólu,
• stosowanie past do zębów bez laurylosiarczanu sodu,
• stosowanie antybakteryjnych płynów do płukania jamy ustnej w celu zmniejszenia zakażenia,
• unikanie żywności, która powoduje afty, taki produktów jak mleko krowie i jego przetwory,
• suplementy diety uzupełniające niedobory składników odżywczych, w tym witamin lub minerałów, np. z glukonianem cynku, witaminą C, kompleksem witamin B,
• właściwe sposoby radzenia sobie ze stresem, 
• zażywanie leków przepisanych przez lekarza, jak tetracyklinowe płyny do płukania jamy ustnej, kortykosteroidy miejscowe w postaci płynów, kremu lub żelu. W ciężkich przypadkach, szczególnie jeśli występują objawy ogólnoustrojowe, można rozważyć stosowanie doustnych leków przeciwzapalnych.
  

Wczesne rozpoczęcie leczenia może doprowadzić do szybszego wyzdrowienia.

Domowe sposoby na afty

Do domowych sposobów na afty możemy zaliczyć:

• rumiankowe płyny do płukania jamy ustnej, stosowane od 4 do 6 razy dziennie,
• preparaty na bazie jeżówki (łac. Echinaceae), które mogą przyspieszyć gojenie aft,
• picie soków z marchewki, cebuli czy selera kilka razy dziennie jako środki wzmacniające, 
• płukanie jamy ustnej sodą oczyszczoną w celu ochrony przed rozprzestrzenianiem się bakterii i zapewnienia większej higieny jamy ustnej.
  

Oczyszczenie miejscowe i dobra higiena jamy ustnej są kluczowe w leczeniu aft. Należy unikać bardzo słonych przekąsek (np. chipsów ziemniaczanych, orzeszków ziemnych), a także gorących lub pikantnych potraw czy kwaśnych napojów owocowych, które mogą powodować ból i pieczenie.

Należy używać miękkich szczoteczek do zębów. Jeśli szczotkowanie zębów jest zbyt bolesne, należy po każdym posiłku płukać usta zwykłą wodą. W celu zapobiegania rozwojowi zakażeń bakteryjnych trzeba regularnie myć szczoteczki i zęby. Jeśli masz źle dopasowaną protezę, skontaktuj się z dentystą.