Złamane żebro to skutek urazu działającego bezpośrednio na klatkę piersiową. U osób starszych, u których elastyczność klatki piersiowej jest mniejsza, a osteoporoza powoduje zmniejszenie uwapnienia kości, skutki urazu mogą być relatywnie większe niż u młodych ludzi.

Złamane żebro – przyczyny

Do złamania żebra dochodzi wskutek dwóch typów zdarzeń. Najczęstszym jest bezpośredni uraz klatki piersiowej. Może być on związany z uprawianiem sportu, z pracą albo odniesiony w codziennym życiu. Przeważnie jest efektem uderzenia w klatkę piersiową tępym lub tępokrawędzistym obiektem, upadku na taki obiekt lub zderzenia z inną osobą. Zwykle dochodzi do złamania lub pęknięcia jednego żebra. Przy uderzeniu dużym przedmiotem mogą pojawiać się złamania mnogie (w obrębie jednego lub sąsiednich kości). Do tego typu urazów zaliczają się też np. wypadki komunikacyjne (np. uderzenie o kierownicę).

Drugim mechanizmem złamań żeber (w takich wypadkach najczęściej mnogich) jest zgniecenie klatki piersiowej. Dochodzi do niego najczęściej w przebiegu wypadków w pracy albo niektórych urazów komunikacyjnych. Przygniecenie gruzem, masami piasku czy upadającym drzewem powoduje wywarcie dużego nacisku na ścianę klatki piersiowej. Sprężyste żebra są w stanie w pewnym zakresie zamortyzować siłę urazu, uginając się, ale jeśli nacisk jest zbyt duży, łamią się, a rozprężające się gwałtownie odłamy mogą powodować duże uszkodzenia okolicznych tkanek. Płaszczyznowe (dotyczące wielu położonych obok siebie żeber) złamania mogą być przyczyną poważnych zaburzeń oddychania.

Specyficznym przypadkiem z drugiej grupy pozostają uszkodzenia żeber podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej u osób starszych. Przednie, chrzęstne części żeber z czasem twardnieją, uwapniają się i pod wpływem nacisku łatwo pękają nawet przy prawidłowo prowadzonym zewnętrznym masażu serca. Wykonując go, należy odpowiednio dobrać siłę ucisku. Cały czas trzeba mieć w pamięci fakt, że celem resuscytacji jest skuteczne przywrócenie akcji serca, a ewentualne powikłania w postaci złamań żeber mają w takim momencie drugorzędne znaczenie.

Objawy i powikłania złamania żebra

Objawy złamania żebra to najczęściej:

• odczuwane przy wdechu, silne, kłujące bóle, promieniujące od miejsca złamania w kierunku mostka lub pleców,
  
• zasinienie,
  
• obrzęk.
  

Ze względu na nasilenie bólu chory może być niespokojny, spocony, płytko oddychać.

Badaniem palpacyjnym można wykryć ruchomość odłamów w miejscu złamania (tzw. klawiszowanie) i ocieranie się o siebie fragmentów kostnych.

Najważniejsze powikłania złamania żebra związane są z (na ogół chwilowym) zagłębieniem się odłamów do wnętrza klatki piersiowej pod wpływem działającej siły. Ruch ostrego fragmentu żebra może uszkodzić tętnicę podżebrową, powodując krwotok. Może też przebić opłucną i płuco, powodując odmę (przechodzenie powietrza z uszkodzonego płuca do jamy opłucnej i zapadanie się płuca wskutek wyrównania ciśnień).

Krwotok do jamy opłucnej lub odma będą powodować kaszel, narastającą duszność, przyspieszenie tętna, zasinienie szyi i twarzy, przepełnienie powierzchownych żył szyi, zwiększoną potliwość, osłabienie.

Niebezpieczną formą jest odma wentylowa (prężna), przy której powietrze przedostaje się przez ranę płuca tylko w jedną stronę – do jamy opłucnej. Narastające ciśnienie powoduje zapadnięcie się płuca i przemieszczanie się serca na stronę zdrową. Wywołuje to niewydolność drugiego płuca. Jednocześnie skręceniu i uciśnięciu ulegają duże naczynia, co może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca, a nawet nagłego zatrzymania krążenia.

Niekiedy można obserwować tzw. odmę podskórną: skóra nad miejscem złamania jest uniesiona, przy ucisku ugina się z trzeszczeniem. Przyczyną jest gromadzenie się pod skórą bąbelków powietrza przedostających się z jamy opłucnej.

Złamane żebro – leczenie

Nieskomplikowane złamania leczy się zachowawczo – lekami przeciwbólowymi i rozkurczowymi, a w przypadku dużego nasilenia dolegliwości – wykonaniem tzw. blokady nerwu międzyżebrowego. Ewentualny duży krwiak powłok odprowadza się za pomocą punkcji. Choremu zaleca się ograniczenie aktywności ruchowej, spanie na boku ze złamanym żebrem, co zmniejsza ruchy klatki piersiowej po stronie urazu i minimalizuje ból. Mocne bandażowanie klatki piersiowej opatrunkiem elastycznym lub obwiązywanie jej chustami, szalami nie jest zalecane. Ucisk na złamane żebra może spowodować ich ugięcie i wtórne powikłania (krwotok, odmę), a u osób z niewydolnością krążeniowo-oddechową nasila duszność.

Płaszczyznowe złamania żeber (powodujące zaburzenie kształtu i ruchomości klatki piersiowej) mogą wymagać leczenia operacyjnego i stabilizacji odłamów specjalnym aparatem.

Odma wymaga najczęściej pilnego założenia drenażu ssącego, który odprowadza nadmiar powietrza z jamy opłucnej i pozwala na prawidłowe rozprężenie się płuca. Krwiak opłucnej odbarcza się poprzez punkcję.

Złamane żebro a polskie orzecznictwo

Złamanie żebra może powodować niezdolność do pracy, szczególnie u osób pracujących fizycznie albo w wymuszonej pozycji. Okres zwolnienia jest zależny od rozległości zmian chorobowych i charakteru pracy. Choć złamanie żebra jest przyczyną uciążliwych dolegliwości, nie powoduje najczęściej trwałej utraty zdrowia i tym samym nie pozwala na ubieganie się o odszkodowanie. Nie dotyczy to oczywiście roszczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej sprawcy urazu lub pracodawcy, który nie zapewnił odpowiednich warunków bezpieczeństwa pracy.