Płodowy zespół alkoholowy (FAS) to niezwykle poważna choroba, związana z zaburzeniami fizycznymi i neurologicznymi. Doprowadza do niej spożywanie alkoholu w czasie ciąży. Wbrew pozorom, nawet najmniejsze dawki mogą przyczynić się do powstania nieodwracalnych zmian.

Alkoholowy zespół płodowy

Informacje o dzieciach rodzących się z alkoholowym zespołem płodowym co jakiś czas wstrząsają społeczeństwem. Pomimo licznych kampanii i badań medycznych, część kobiet nadal wychodzi z założenia, że umiarkowane picie napojów o niższej zawartości alkoholu nie przekłada się na zdrowie ich dzieci. Takie przekonanie jest jednak błędne – badania dowodzą, że nawet nieznaczne ilości alkoholu mogą doprowadzić do FAS lub FAE (alkoholowego efektu płodowego).

Alkoholowy zespół płodowy to choroba nieuleczalna, prowadząca do ciężkich i nieodwracalnych zmian płodu. Dzieci z FAS mogą cierpieć na szereg chorób o podłożu fizycznym, neurologicznym i psychicznym. Nawet szybka diagnostyka i natychmiastowe podjęcie leczenia mogą nie wpłynąć znacząco na stan chorego. Aby uniknąć przykrych konsekwencji, w czasie trwania całej ciąży powinno się wystrzegać spożywania napojów alkoholowych.

Zobacz też: Jak wygląda odwyk alkoholowy

Objawy FAS

Choroba FAS jest niezwykle rozwinięta i daje szereg objawów o różnym podłożu. Najłatwiej dostrzec zmiany w wyglądzie dziecka. Dzieci z FAS mają krótkie, zadarte nosy, opadające powieki, szeroko rozstawione oczy, wąską wargę górną i małą żuchwę. Ich uszy osadzone są nisko, szyja jest krótka. Zwykle płytka paznokciowa nie jest w pełni rozwinięta, widoczne są także problemy ze stawami i kośćmi. Na alkoholowy zespół płodowy może wskazywać również ogólne opóźnienie w rozwoju – niska waga i wzrost dziecka oraz mała głowa. Co najważniejsze – niedorozwój ma tendencje do pogłębiania się a dzieci nie będą rozwijały się tak szybko, jak ich rówieśnicy.

FAS uderza przede wszystkim w ośrodkowy układ nerwowy i to właśnie objawy neurologiczne stanowią największe zagrożenie dla życia dziecka. Dla choroby charakterystyczne są problemy motoryczne, trudności z utrzymaniem równowagi i koordynacją ruchową. Często pojawiają się także zaburzenia odbierania bodźców, w tym głodu, pragnienia i bólu. Dzieci z FAS mogą mieć problemy z właściwym widzeniem, słyszeniem, odbieraniem zapachów i smaku. Wiąże się to z poważnymi trudnościami natury intelektualnej – chorzy nie potrafią się skupić, są rozkojarzeni, trudność sprawia im współpraca z innymi, niemożliwe staje się odnalezienie w nowym środowisku, ocena sytuacji, podejmowanie decyzji i przyswajanie informacji. Zespół objawów doprowadza do charakterystycznych zaburzeń zachowania, wśród których możemy wyliczyć m.in.:

• agresję,
  
• wycofanie,
  
• nagłe wahania nastrojów,
  
• lęk,
  
• skłonność do kłamstw,
  
• zależność od otoczenia,
  
• problemy w szkole,
  
• ucieczki z domu,
  
• kłopoty z prawem,
  
• tendencje samobójcze.
  

Syndrom FAS stanowi jedynie 10% zaburzeń związanych ze spożywaniem alkoholu w czasie ciąży. Większość przypadków to zdecydowanie lżejsze formy. Zalicza się do nich między innymi FAE, częściowy zespół alkoholowy płodu (PFAS) i poalkoholowy defekt urodzeniowy (ARBD). Pierwszy z nich nie wiąże się z fizycznymi objawami FAS, pozostałe dają symptomy choroby w mniejszym natężeniu.

Diagnostyka syndromu FAS

Ze względu na podobieństwo do wielu innych chorób, zdiagnozowanie alkoholowego zespołu płodowego jest bardzo trudne. W pierwszej kolejności należy wyeliminować inne możliwe zaburzenia. Diagnostyka opiera się na przeprowadzeniu szeregu badań, w tym RTG (zdjęcie rentengowskie) czaszki, tomografii komputerowej mózgu, rezonansie magnetycznym i elektroencefalografii. Postawienie właściwej diagnozy jest niezwykle ważne – nie tylko pozwala dostosować leczenie do potrzeb dziecka z FAS, ale także ułatwia jego socjalizację – osoby dotknięte tą chorobą powinny być otoczone szczególną opieką – ciągłe porównywanie ich do zdrowych rówieśników wpływa na wzrost frustracji i dodatkowo utrudnia cały proces.

Życie z FAS

Niemowlęta z FAS często przechodzą zespół abstynencyjny – są nadwrażliwe na światło i dźwięk, mają skurcze i drgawki, problemy ze snem. W następnym etapie życia dzieci są przyjacielskie, ale bardzo naiwne, gadatliwe, nie potrafią dostrzec zagrożenia, są mniej sprawne od rówieśników. W okresie szkolnym nauka często stanowi prawdziwe wyzwanie – zalecane jest zmniejszenie liczby bodźców, które mogłyby rozkojarzyć chorego, ważne jest stworzenie przyjaznych, bezpiecznych warunków. Odrzucenie często przekłada się na agresję i ucieczki z domu. Dorośli z FAS zwykle tracą charakterystyczne cechy fizyczne tej choroby. Opóźnienie intelektualne ocenia się na 6 lat, charakterystyczny jest także niski iloraz inteligencji oraz brak umiejętności samodzielnego życia. Osoby cierpiące na alkoholowy zespół płodowy nie muszą jednak być skazane na porażkę – dobrze dobrana terapia, połączona z życzliwością i wsparciem otoczenia, może umożliwić im szczęśliwe życie.