Zatrzymanie moczu, zwane też bezmoczem, może skutkować zatruciem organizmu produktami przemiany materii, w normalnej sytuacji wydalanymi wraz z moczem. W poważniejszych przypadkach występuje niekiedy również krwawy bezmocz.

Zalegania moczu – charakterystyka, przyczyny i objawy

Zatrzymanie moczu to stan, w którym mocz przestaje być odprowadzany z organizmu lub jego objętość w ciągu doby nie przekracza 100 ml. Towarzyszy mu parcie na pęcherz i ból w dole brzucha. Występuje w dwóch postaciach:

• ostre zatrzymanie moczu – brak możliwości opróżnienia pęcherza następuje nagle i zazwyczaj odpływ moczu zatrzymuje się całkowicie; taki stan skutkuje przepełnieniem pęcherza;
  
• przewlekłe zatrzymanie moczu – zaburzenie oddawania moczu trwa przez dłuższy czas, jednak pęcherz częściowo udaje się opróżnić; mikcja nie jest jednak całkowita i w pęcherzu pozostaje nieco ponad 100 ml moczu.
  

Wśród przyczyn zatrzymania moczu najczęściej wyróżnia się choroby nerek bądź zaburzenia ich funkcji. Bezmocz mogą spowodować zatem kamica nerkowa lub zapalne choroby nerek, takie jak odmiedniczkowe oraz kłębuszkowe zapalenie nerek, a także choroby układowe, czyli dotykające kilka narządów lub tkanek, zajmujące także nerki – toczeń rumieniowaty układowy oraz twardzina układowa. Funkcje nerek zaburzają także choroby, takie jak układowe zapalenia naczyń, złośliwe nadciśnienie tętnicze, sarkoidoza, a także rzucawki i stany przedrzucawkowe – te ostatnie dotyczą kobiet w ciąży.

Pozanerkowe przyczyny zatrzymania moczu to m.in. zrosty pooperacyjne, nowotwory (kiedy guz zajmuje drogi moczowe lub na nie naciska), zwłaszcza rak pęcherza moczowego oraz prostaty, choroby pęcherza moczowego, takie jak pęcherz neurogenny, przerost prostaty i choroby cewki moczowej – w tym także urazy i zalegające w niej złogi. Do zalegania moczu może przyczynić się choroba pasożytnicza – schistosomatoza. Inne źródła tej dolegliwości to m.in duża utrata krwi, wstrząs septyczny lub kardiogenny, odwodnienie (spowodowane biegunką, rozległymi oparzeniami lub obfitymi wymiotami), zaczopowanie kanalików hemoglobiną (w wyniku przetoczenia krwi niewłaściwej grupy) lub mioglobiną (po zmiażdżeniach mięśni). Zatrzymanie moczu może wiązać się także z operacją położniczo-ginekologiczną jako jej powikłanie – w takim przypadku możliwe jest również jatrogenne uszkodzenie moczowodów.

Jakie funkcje pełni układ moczowy? Jak jest zbudowany? Zobacz na filmie:

Zatrzymanie moczu u mężczyzn, osób starszych i dziecka

Zatrzymanie moczu u dziecka nie jest częstą dolegliwością. W przypadku mężczyzn jest natomiast bardzo poważnym problemem, ponieważ u nich cewka moczowa nie tylko odprowadza mocz, ale także pozwala na ujście nasienia – przechodzi przez prostatę produkującą znaczną jego część. Przerost tego gruczołu często następuje u osób starszych, a nawet u 50-latków. Jeżeli jest zbyt duży, może powodować ograniczenie odpływu moczu i jego zaleganie, a w konsekwencji – nagły atak jego ostrego zatrzymania. 

Bezmocz może wystąpić, jeżeli gruczoł krokowy zwiększy swój rozmiar w wyniku obrzęku powstałego na skutek podrażnienia lub infekcji. Powoduje to przepełnienie pęcherza oraz uczucie silnego parcia na niego – nie da się jednak oddać moczu. Kiedy taki stan utrzyma się, narząd może wypełnić się nawet do 2 litrów i nastąpi niewydolność nerek, które przestają wtedy oczyszczać organizm z toksyn oraz regulować ilość wody.

Zatrzymanie moczu – specjalistyczne i domowe leczenie

Ostre zatrzymanie moczu wymaga natychmiastowego umożliwienia jego odpływu, które zazwyczaj odbywa się poprzez wprowadzenie do pęcherza cewnika przez cewkę moczową. Jeśli z jakichś przyczyn nie jest to możliwe, lekarz nakłuwa narząd nad spojeniem łonowym przez skórę brzucha i wprowadza do niego cewnik drogą tzw. nadłonowej cystostomii przezskórnej. Niekiedy bywa konieczny również zabieg urologiczny polegający na poszerzeniu bądź nacięciu cewki moczowej. Zatrzymanie moczu w wyniku lekkiego rozrostu stercza leczone jest farmakologicznie celem zmniejszenia gruczołu. Znaczne zaleganie moczu wymaga najczęściej stałego noszenia cewnika, który powinien być okresowo wymieniany.

Domowe sposoby na zatrzymanie moczu (jeśli jest spowodowane np. blokadą przez kamień nerkowy) polegają na przyjmowaniu dostępnych bez recepty preparatów na bazie ziół takich jak pietruszka, która ma działanie moczopędne i pozwala usunąć lekki piasek. Istotne jest także – na ile pozwala ból – aby jak najwięcej się ruszać, by niejako zmusić przeszkodę w odpływie moczu do przesunięcia się. Wzmożone dostarczanie płynów jest raczej szkodliwe i może dodatkowo zwiększyć ciśnienie w nerkach.

Czy pojawienie się krwi w moczu oznacza chorobę? Odpowiedź na filmie: