Zatrucie to zespół objawów chorobowych, które są wywołane działaniem na organizm substancji trujących podanych w szkodliwej dawce. Do zatrucia środkami chemicznymi może dojść zarówno w pracy, jak i w gospodarstwie domowym. Dlatego warto znać i zabezpieczyć potencjalnie trujące substancje, które znajdują się w najbliższym środowisku.

Zatrucie środkami chemicznymi

Według statystyk Światowej Organizacji Zdrowia zatrucia są, zaraz po wypadkach drogowych, pożarach i utonięciach, najczęstszą przyczyną zagrożenia życia u dzieci i młodzieży. Nierzadko dochodzi do zatrucia chemicznego organizmu. Środki chemiczne zawierają wiele substancji toksycznych, które działają w sposób trujący na organizm. Człowiek może być na nie narażony w związku z wykonywaną pracą lub w domu. Z chemii gospodarczej korzysta się na co dzień. Są to m.in. środki do mycia, sprzątania, prania i płukania tkanin czy preparaty do uzyskania drożności rur. Przyczyną zatrucia chemicznego mogą być także środki przeznaczone do pielęgnacji roślin, opary farb i lakierów. Potencjalnie trujące środki chemiczne stanowią: kwas solny, fluorowodorowy, siarkowy, azotowy i octowy, ługi, wapno niegaszone, amoniak, glikol etylenowy i pestycydy.

Domowa chemia - czy jest niebezpieczna dla zdrowia? Dowiesz się tego z filmu:

Zatrucie chemikaliami związane jest zazwyczaj z pomyłką ludzką lub lekkomyślnością. Jest wynikiem niestosowania odpowiednich środków ostrożności lub nieprzestrzegania zaleceń i ostrzeżeń producentów. Rzadko jest wynikiem umyślnego działania. Bez względu na charakter może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w organizmie oraz spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.

Drogi zatrucia chemicznego organizmu

Substancje trujące wchłaniają się do organizmu różnymi drogami, zaburzając jego funkcjonowanie. Do zatrucia środkami chemicznymi może dojść przez układ oddechowy, układ pokarmowy lub skórę. Wchłanianie przezskórne odbywa się w większości przypadków na drodze dyfuzji biernej. Proces ten przyspieszają skaleczenia skóry, rany, podwyższona temperatura i zwiększona wilgotność środowiska. Wchłanianie drogą wziewną odbywa się głównie na drodze dyfuzji. Duża powierzchnia układu oddechowego i niewielka grubość bariery powietrze-krew sprawiają, że przebiega ono bardzo szybko. Wchłanianie substancji drogą pokarmową odbywa się również na drodze dyfuzji biernej.

Zatrucie środkami chemicznymi – objawy

Poszkodowany skarży się na ogólne złe samopoczucie. Objawy zatrucia chemicznego stanowią: ból i zawroty głowy, drgawki, senność, nadmierna potliwość, szum w uszach, spowolnienie akcji serca, zaburzenia świadomości, problemy z koncentracją, ból w klatce piersiowej i utrata przytomności. Ponadto może się pojawić obrzęk języka, ślinotok, ból jamy ustnej i gardła, szczękościsk, palenie w przełyku, duszność i podwyższona temperatura ciała. Zatrucie chemiczne często daje objawy ze strony układu oddechowego, takie jak zaburzenia oddychania (charczący, pogłębiony lub płytki, przyspieszony, nierówny, przerywany oddech) i napady kaszlu. Zatrucie środkami chemicznymi wywołuje zazwyczaj objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty, silna biegunka (nierzadko z domieszką krwi), ból brzucha i wzdęcia.

Jeśli doszło do zatrucia przezskórnego, charakterystyczne są zmiany skórne, takie jak oparzenia, owrzodzenia, pęcherze, zaczerwienie, obrzęk i ocieplenie. Mogą wystąpić jeszcze inne objawy, bardziej specyficzne dla konkretnej substancji i sposobu jej wniknięcia.

Pierwsza pomoc przy zatruciu środkami chemicznymi

Pierwsza pomoc przy zatruciu środkami chemicznymi rozpoczyna się od wezwania pomocy medycznej. Pomocne dla personelu medycznego będą informacje dotyczące nazwy i ilości dawki środka chemicznego, czasu ekspozycji, obserwowanych symptomów, okoliczności zatrucia, podjętych prób leczenia i ich efektów czy wieku i wagi chorego. O ile to możliwe, należy zabezpieczyć do badań toksykologicznych pozostałą substancję toksyczną, jej opakowanie, a także treść wymiocin i innych wydalin.

Podczas oczekiwania na przyjazd karetki pogotowia przy zatruciu droga pokarmową choremu można podać chłodną wodę z węglem lekarskim (dawka wynosi 1–2 g/kg masy ciała, maksymalna jednorazowa dawka to 100 g), oczyszczoną sodą czy białkami jaj kurzych (3 białka roztrzepane w pół szklanki wody). Dowiedziono, że substancje te osłabiają działanie trucizny, gdyż osłaniają błonę śluzową górnego odcinka przewodu pokarmowego. Przeciwwskazaniem do zastosowania węgla jest zatrucie cyjankami, środkami żrącymi, preparatami żelaza, kwasem borowym lub węglowodorami. Należy pamiętać, aby nie wywoływać wymiotów u poszkodowanego, ponieważ predysponuje to do pogłębienia uszkodzeń przełyku wywołanych przez truciznę. Mogą one doprowadzić nawet do perforacji przełyku.

W przypadku zatrucia oparami chemicznymi koniecznie trzeba ograniczyć ekspozycję na szkodliwe substancje i zapewnić choremu dostęp do świeżego powietrza. Jeśli miało miejsce zatrucie przezskórne, należy obficie przemyć narażone miejsce wodą i zdjąć skażone ubranie z powierzchni, która miała kontakt z substancją toksyczną,.

Poszkodowanego należy stale obserwować do momentu przyjazdu pomocy medycznej. Jeśli chory oddycha, ale jest nieprzytomny, układa się go w pozycji bezpiecznej ustalonej, co powinno mu zapewnić drożność dróg oddechowych. Trzeba zadbać o prawidłową temperaturę ciała. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddechu, trzeba rozpocząć resuscytację.

Bibliografia:

1. Chomoncik M., Nitecki J., Ogonowska D. i wsp., Oparzenia chemiczne i zatrucia wziewne w procedurach ratowniczych z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy Państwowej Straży Pożarnej, „Przegląd Lekarski”, 2013, 70(8), s. 633-637.

2. Walesiuk A., Wojewódzka-Żelezniakowicz M., Halim N. i wsp., Zatrucia środkami ochrony roślin, „Postępy Nauk Medycznych”, 2010, 9, s. 729-735.

3. Jackowska T., Grzelczyk-Wielgórska M., Ostre zatrucia jako przyczyna hospitalizacji dzieci i młodzieży w oddziale pediatrycznym – 9-letnia analiza, „Postępy Nauk Medycznych”, 2014, XXVII(9), s. 628-632.

4. Nadlewska A., Ładny J.R., Wojewódzka-Żelezniakowicz M., Trucizny – definicja, rodzaje, mechanizm działania, „Postępy Nauk Medycznych”, 2010, 9, s. 704-708.

Jak prawidłowo udzielić pierwszej pomocy? Dowiesz się tego z filmu: