Zatkany nos, czyli ograniczenie przepływu powietrza przez jamy nosowe, pojawia się wtedy, gdy dochodzi do obrzęknięcia tkanek nosa i naczyń krwionośnych z powodu nadmiaru płynu. Jest to typowy objaw przeziębienia, alergii i zapalenia zatok. Istnieje wiele skutecznych sposobów na radzenie sobie z zatkanym nosem. Warto korzystać nie tylko ze specjalistycznych metod, ale także z domowych rozwiązań.

Zatkany nos – przyczyny

Zatkany nos posiada rozmaite przyczyny. Może się pojawić w przebiegu infekcji wirusowej lub bakteryjnej górnych dróg oddechowych. Wówczas choremu towarzyszy katar o zielono-żółtym kolorze, gorączka powyżej 38°C, ogólne osłabienie, brak apetytu, kaszel, zaburzenia głosu, senność i złe samopoczucie. Wzrost zachorowań najczęściej występuje w okresie jesieni i wiosny.

Uczucie ciągle zatkanego nosa dotyczy osób przebywających często w pomieszczeniach klimatyzowanych i o suchym powietrzu. Zatkany nos i katar są objawami nieżytu naczynioruchowego (związany z zaburzoną kontrolą nerwową rozszerzania się i zwężania naczyń krwionośnych) lub nieżytu polekowego (doustne środki antykoncepcyjne, leki hipotensyjne, aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne). Predysponują do niego: refluks żołądkowo-przełykowy i krtaniowo-gardłowy, wrodzone i nabyte niedobory odporności oraz ekspozycja na dymy. Zatkany nos towarzyszy zaburzeniom ruchomości rzęsek nabłonka oddechowego (zespoły nieruchomych rzęsek wrodzone i nabyte) czy mukowiscydozie. Może mieć podłoże hormonalne i występować w okresie ciąży lub być związany z cyklem miesiączkowym czy niedoczynnością tarczycy. Ponadto może wskazywać na obecność ciała obcego lub uraz mechaniczny.

Ciągle zatkany nos bez kataru

Za ciągle zatkany nos bez kataru mogą odpowiadać nieprawidłowości anatomiczne, takie jak:

• polipy w nosie – przerost błony śluzowej sitowia w następstwie toczącego się procesu zapalnego, twory uwypuklające się do światła jam nosa; powodują niedrożność nosa, utrudniając tym samym oddychanie przez nos i konieczność oddychania przez usta, chrapanie i tzw. mowę nosową; częstość ich występowania określana jest na około 2–4% populacji; mogą się pojawić zwłaszcza w przebiegu astmy oskrzelowej lub mukowiscydozy;

• krzywa przegroda nosowa;

• przerost migdałka gardłowego – powoduje zablokowanie drożności nozdrzy tylnych; obserwuje się to zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym.

Polipy nosa, przerost migdałka gardłowego, skrzywienie przegrody nosa czy inne deformacje wymagają leczenia zabiegowego.

Zatkany nos – alergia

Zatkany nos może powodować alergia, podczas której następuje naciek komórek zapalnych w błonie śluzowej i w warstwie podśluzowej. Za stan ten odpowiadają zazwyczaj wziewne czynniki alergiczne, do których zalicza się pyłki roślin, roztocze kurzu domowego, zarodniki pleśni oraz sierść i naskórek zwierząt. Choremu towarzyszą świąd i zaczerwienienie nosa i gardła, zapalenie spojówek (łzawienie, zaczerwienienie, świąd), uczucie zatkania uszu i kichanie. Zależnie od czasu występowania wywołującego objawy alergenu alergiczny nieżyt nosa dzieli się na sezonowy i całoroczny.

Zatkany nos bez kataru – zatoki

Zatkany nos to typowy objaw zapalenia zatok. Wyróżnia się dwie postaci tej choroby: ostrą (trwającą do 12 tygodni) i przewlekłą (trwającą ponad 12 tygodni). Dodatkowymi objawami, które mogą, ale nie muszą, występować, są ból lub uczucie rozpierania twarzy, zaburzenia węchu i wyciek z nosa.

Co stosować na zatkany nos?

Na zatkany nos trzeba stosować środki przeciwhistaminowe, zwalczające stan zapalny, zmniejszające obrzęk śluzówki nosa i upłynniające zalegającą wydzielinę. Można zażywać leki mukolityczne, które zmniejszają lepkość wydzieliny, przez co ułatwiają tym samym drenaż i wentylację zatok przynosowych

Zaleca się stosowanie leków pochodzenia roślinnego o działaniu sekretolitycznym, zawierających m.in. korzeń goryczki, kwiat pierwiosnka, ziele szczawiu, kwiat bzu czarnego i ziele werbeny. Zioła te rozrzedzają śluz, w konsekwencji zmniejszając obrzęk błon śluzowych.

Domowe sposoby na zatkany nos

Warto wspomagać się domowymi sposobami na zatkany nos. Przede wszystkim należy zadbać o prawidłowe warunki w pomieszczeniu, w którym przebywa chory. Konieczne jest nawilżanie powietrza w sezonie grzewczym. Zastosowanie mają nawilżacze, miska z wodą pod grzejnikiem czy mokry ręcznik na kaloryferze. Dzięki temu osobom z zatkanym nosem łatwiej będzie oddychać w nocy. Temperatura powietrza nie powinna przekraczać 21°C. Warto też często wietrzyć pokój.

Inny domowy sposób na zatkany nos to płukanie nosa solą fizjologiczną. Irygację zatok można wykonać samodzielnie, za pomocą przeznaczonych do tego zestawów. Czynność tę należy powtarzać kilka razy dziennie. Można stosować maść majerankową. Pomocne mogą być ciepłe okłady, które zmniejszą ból i stan zapalny. Konieczne jest nawodnienie organizmu.

Korzystne efekty dają inhalacje ma zatkany nos z dodatkiem soli fizjologicznej. Zabieg ten zapewnia nawilżenie dróg oddechowych, ułatwia ich oczyszczanie i usuwa zalegającą wydzielinę. Inhalacja powinna trwać około 20–30 minut i odbywać się 2–3 razy dziennie. Najlepiej rozcieńczyć roztwór soli z wodą w proporcji 1:1. Warto przeprowadzić też inhalacje z dodatkiem ziół o działaniu odkażającym i ściągającym lub olejków eterycznych. Można sięgnąć po olejek miętowy, bergamotowy, kolendrowy, cyprysowy, imbirowy, jaśminowy, cytrynowy, sandałowy i z drzewa herbacianego oraz zioła takie jak rumianek, lawenda, majeranek, tymianek i szałwia.

Bibliografia:

1. Kaliner M., Nawracające zapalenie zatok przynosowych: rozpoznanie i leczenie, „Alergia Astma Immunologia”, 1996, 2, s. 59-69.

2. Samoliński B., Gotlib T., Pietruszewska W. i wsp., Postępowanie w ostrym zapaleniu zatok przynosowych w praktyce lekarza rodzinnego. Stanowisko 4 Towarzystw (StanForT), „Family Medicine & Primary Care Review”, 2014, 16(4), s. 393–398.

3. Tryka E., Zapalenie zatok przynosowych, “Nowa Medycyna”, 2009, 2, s. 117-123.

4. Wachnicka-Bąk A., Lipińska-Opałka A., Będzichowska A. i wsp., Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2014, 10(1), s. 25–31.

5. Fornal R., Kurzawa R., Błażowski Ł., Sak I., Nieżyt nosa – najważniejsze fenotypy i endotypy oraz zasady leczenia, „Alergia Astma Immunologia”, 2015, 20(4), s. 242-252.