Wszawica to jednostka chorobowa wywołana przez wszy. Wszy są rozpowszechnione na całym świecie. Są to owady bezskrzydłowe, o budowie spłaszczonej, co ułatwia im przyleganie do ciała żywiciela. Pobierają pokarm za pomocą ostrej kłujki wbijanej w głąb skóry. 

Ssanie krwi odbywa się bardzo szybko aż do całkowitego wypełnienia przewodu pokarmowego. Po najedzeniu się wesz wyciąga kłujkę, nie pozostawiając wybroczyn na skórze. Wyróżnia się – przede wszystkim dla potrzeb klinicznych – wesz ludzką i wesz łonową. Wesz ludzka dodatkowo ma dwa podgatunki – głowowa i odzieżowa.

Wszawica odzieżowa

Wszawica odzieżowa może występować w różnych grupach ludzi, na przykład u bezdomnych, uczniów, żołnierzy czy więźniów, czyli w dużych skupiskach osób. Podczas ssania krwi, wesz wprowadza wydzielinę gruczołów ślinowych, wywołując zaczerwienienie skóry i powstanie czerwonej, swędzącej grudki. 

Takie czerwone grudki najczęściej ułożone są liniowo wzdłuż przylegających szwów ubrania do skóry. Przeczosy skórne, wynikające ze świądu i drapania, stanowią doskonałe wrota dla nadkażeń bakteryjnych. Rozpoznanie wszawicy odzieżowej polega na stwierdzeniu linijnych przeczosów, odbarwień i świądu, a to, co potwierdza rozpoznanie, to obecność gnid i pasożytów w szwach ubrania.

Wszawica głowowa

Po kilku godzinach od ukłucia wszy tworzą się silnie swędzące grudki zapalne. Podobnie jak w przypadku wszawicy odzieżowej, świąd i drapanie predysponuje do uszkodzeń skóry i nadkażeń bakteryjnych. 

W przypadku wszawicy głowowej z ranek sączy się dodatkowo wydzielina surowiczo-ropna, tworząc ostatecznie strupki. Węzły chłonne umiejscowione blisko zmian skórnych stają się powiększone i tkliwe. 

Czas trwania choroby określa się na podstawie odległości gnidy na włosie. Jaja przyczepiają się do włosa bezpośrednio przy skórze. W miarę upływu czasu i wzrostu włosa, oddalają się od skóry. Rozpoznanie wszawicy głowowej określa się na podstawie obecności białych jaj lub aktywnych stadiów rozwojowych.

Powikłania wszawicy

Należy zdawać sobie sprawę, że wszawica nie jest samodzielną jednostką chorobową. Ma skłonność do przenoszenia innych infekcji. Najgroźniejszym drobnoustrojem przenoszonym przez wszawicę odzieżową jest dur plamisty. Wesz może przenosić również krętki borreli.

Profilaktyka wszawicy ludzkiej (odzieżowej i głowowej)

Podstawą profilaktyki wszawicy jest higiena osobista. Do zachowań ograniczających ryzyko zarażenia zalicza się:

• Częste sprawdzanie włosów dzieci, utrzymanie czystości całego ciała, a także odzieży. Bardzo prostą i szybką metodą sprawdzenia obecności wszy jest czesanie włosów gęstym grzebieniem. Zaleca się stosowanie tej metody w szkołach, przedszkolach czy na obozach/koloniach.
  
• Przestrzeganie zasad sanitarnych w zakładach fryzjerskich, szpitalach, internatach i hotelach.
  
• Pościel zdjętą z łóżek chorych powinno się poddać działaniu mrówczanu etylu. Bardzo skuteczne jest gotowanie bielizny, prasowanie jej gorącym żelazkiem lub poddanie niskiej temperaturze.
  

Leczenie wszawicy ludzkiej

Leczenie wykrytej wszawicy polega na stosowaniu szamponów niszczących wszy. Preparaty, które sprawdzają się w leczeniu wszawicy, to preparaty pochodzenia roślinnego zawierające także kwas octowy (np. delacet). Gnidy powinno się również wyczesywać grzebieniem z watą zwilżoną preparatem, ponieważ kwas octowy ułatwia odczepianie gnid od włosa.

Do domowych sposobów leczenia wszawicy należy namoczenie włosów 34% alkoholem, a następnie przykrycie głowy folią. Po godzinie opary alkoholu powodują wyginięcie gnid i form aktywnych wszy.

Wesz łonowa

Dawniej wesz łonowa była określana jako „mendoweszka”. Jest to pasożyt związany wyłącznie z człowiekiem.

Rozwój wszy łonowej trwa ponad 3 tygodnie. Samica składa na włosach ponad 30 jaj, dużo mniejszych niż wszy ludzkiej. Pasożytuje ona na włosach w okolicy łonowej i krocza, ale także pod pachami, w owłosionych częściach klatki piersiowej, na rzęsach i brwiach. 

Wesz łonowa przyczepia się aparatem gębowym do skóry człowieka, pozostając w tym samym miejscu przez wiele dni. Przytwierdza się blisko nasady włosów. Opuszcza skórę człowieka najczęściej w okresach małej aktywności, tzn. podczas snu. 

Wszy przemieszczają się w obrębie jednego żywiciela bądź innego człowieka w najbliższym otoczeniu. Dlatego najczęściej dochodzi do zarażenia tym pasożytem podczas kontaktów seksualnych i spania w jednym łóżku z osobą chorą. Wszawica płciowa może też przenieść się na drugą osobę poprzez używanie wspólnych ubrań czy ręczników, a więc można się nią zarazić nawet podczas przymierzania ubrań w sklepie.

Objawy wszawicy łonowej

Głównym objawem jest świąd w okolicy wzgórka łonowego, wewnętrznej części ud, a tym samym powstają liczne przeczosy, a nawet nadżerki.

Profilaktyka i leczenie wszawicy łonowej

Profilaktyka zakażeń wszą łonową jest identyczna jak wszą ludzką. Leczenie również jest podobne. Jeśli wszawica łonowa zlokalizuje się na rzęsach, można stosować dodatkowo fototerapię laserem argonowym.