Wrzód weneryczny, inaczej określany jako wrzód miękki, wywołany jest przez bakterię z rodziny Haemophilus ducreyi (pałeczki Ducreya). Choroba występuje głównie w krajach rozwijających się, choć nie należy wykluczyć przypadków tego schorzenia w państwach uprzemysłowionych. Wrzód weneryczny dotyka najczęściej mężczyzn. Jest przenoszony drogą płciową, szczególnie przez młodych ludzi.

Wrzód weneryczny – epidemiologia

Wrzód weneryczny należy do chorób przenoszonych drogą płciową, jednak szczególnie często występuje w regionach rozwijających się. Najbardziej narażone są osoby prowadzące dość bogate życie seksualne lub utrzymujące się z prostytucji. W państwach rozwiniętych przypadki zachorowań związane są raczej z przeniesieniem schorzenia z innego kraju.

Do zakażenia dochodzi wyłącznie podczas stosunku seksualnego z zakażoną osobą. Bakteria Gram-ujemna po wniknięciu przez uszkodzoną skórę pobudza komórki zapalne organizmu. Ponadto bakteria ta wydziela toksynę, która doprowadza do destrukcji tkanek i owrzodzenia. Bakteria jest wrażliwa na działanie zwykłej wody z mydłem, co oznacza, że ryzyko zakażenia można zmniejszyć po zastosowaniu tych środków bezpośrednio po współżyciu. Nie oznacza to, że mycie całkowicie zniweluje ryzyko zakażenia, jednak istnieje bardzo duża zależność pomiędzy właściwą higieną osobistą a omawianym schorzeniem.

Istnieje podejrzenie, że osoby chore na wrzód miękki mają zwiększone ryzyko zakażenia wirusem HIV. Może wynikać to z faktu, że HIV związany jest z takimi samymi czynnikami ryzyka jak wrzód miękki. Jednak odkryto, że zakażenie Haemophilus ducreyi zwiększa ilość receptorów na komórkach układu odpornościowego, będących jednocześnie receptorami dla wirusa HIV.

Charakter i lokalizacja wrzodu wenerycznego

Wrzód miękki najczęściej występuje początkowo jako grudka, która z czasem ulega rozpadowi. Na jej miejscu tworzy się owrzodzenie. Zmiana może być pojedyncza lub mnoga. Ponadto jest ona bolesna, szczególnie pod wpływem dotyku. Wykwitom bardzo często towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych. Pierwotna zmiana, czyli grudka (może być również krostka czy pęcherzyk), pojawia się najczęściej dopiero po 2. tygodniach. Owrzodzenie jest dość płytkie, ma nieregularne brzegi, często otoczone czerwoną obwódką.

U mężczyzn wrzód miękki lokalizuje się na penisie. Najczęściej na napletku, jednak może też występować na żołędzi, skórze prącia, a nawet na skórze worka mosznowego.

U kobiet wrzód weneryczny znajduje się na wargach sromowych i w pochwie, ale również na szyjce macicy. Jeśli do zakażenia doszło podczas kontaktów analnych, wrzód miękki może pojawić się w odbycie.

Inne objawy wrzodu miękkiego to:

• ból podczas oddawania moczu,
  
• ból podczas współżycia,
  
• wzrost temperatury,
  
• osłabienie,
  
• upławy z pochwy.
  

Wrzód weneryczny a czynniki ryzyka

Drogą przenoszenia infekcji jest droga płciowa, a czynnikami ryzyka zakażenia wrzodem miękkim są m.in.:

• współżycie z wieloma partnerami,
  
• współżycie bez środków barierowych,
  
• współżycie z osobami o dużym ryzyku obecności bakterii (nosicielami), np. z prostytutkami,
  
• brak higieny osobistej.
  

Diagnostyka i leczenie wrzodu wenerycznego

Wrzód miękki powinien być różnicowany z kiłą pierwotną, w przypadku której również objawem jest owrzodzenie na narządach płciowych. Głównym jednak kryterium różnicującym te dwa schorzenia jest ból. Wrzód miękki boli podczas dotyku, natomiast owrzodzenie kiłowe nie.

Wrzód weneryczny nie ustępuje samoistnie, dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Jeśli zmiany nie są leczone, może dojść do powikłań w postaci owrzodzeń węzłów chłonnych. Powikłania występujące u mężczyzn to stulejka, przetoki cewkowe, a u kobiet – przetoki pochwowo-odbytnicze. Przetoki to nieprawidłowe kanały łączące np. pochwę z odbytem czy cewkę z powierzchnią penisa. 

Powikłaniami nieleczonej choroby mogą być:

• owrzodzenie lokalnych węzłów chłonnych,
  
• u mężczyzn – stulejka, powstanie przetok cewkowych, czyli dodatkowych kanałów łączących cewkę moczową z powierzchnią trzonu prącia,
  
• u kobiet – wytworzenie przetok łączących kanał pochwy ze światłem odbytnicy.
  

Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na obrazie klinicznym. W regionach o najwyższej zachorowalności zazwyczaj nie ma szeroko dostępnych metod diagnostycznych. Wykluczenie infekcji kiłowej i opryszczki skłania ku ostatecznemu rozpoznaniu wrzodu miękkiego.

Leczenie wrzodu wenerycznego polega na antybiotykoterapii. Stosuje się azytromycynę, ceftriakson, erytromycynę lub cyprofloksacynę.

Profilaktyka zakażenia wrzodem miękkim

Wrzód weneryczny przenoszony jest drogą płciową, wobec tego profilaktyka to unikanie ryzykownych zachowań seksualnych i posiadania wielu partnerów seksualnych, stosowanie barierowych metod antykoncepcyjnych (prezerwatyw).

Chorzy ze zdiagnozowanym wrzodem miękkim powinni zachowywać całkowitą abstynencję seksualną aż do wyzdrowienia.