Spojówka to dobrze unaczyniona błona śluzowa, która wyścieła przestrzeń pod powiekami. Zabezpiecza wnętrze oczodołu przed kontaktem ze światem zewnętrznym, umożliwia płynne poruszanie się gałki ocznej i spełnia ważną rolę w pielęgnacji powierzchni rogówki, która musi być doskonale przejrzysta.

Gdzie jest worek spojówkowy?

Worek spojówkowy nie jest fizyczną strukturą. To przestrzeń znajdująca się pomiędzy dwoma płatkami spojówki – błony śluzowej wyściełającej powierzchnię pod powiekami. Spojówka zbudowana jest z dwóch części: powiekowej i gałkowej. Część powiekowa zaczyna się na wewnętrznej powierzchni brzegów powiek, do których jest dość mocno przyrośnięta. Stanowi ich najgłębszą warstwę, licząc od zewnątrz.

Spojówkę gałkową można sobie wyobrazić jako jednolity płat błony śluzowej, który „położony” jest na powierzchni oka. W miejscu, gdzie na przedniej części ściany oka widać przejrzystą rogówkę, w spojówce gałkowej znajduje się kolista, otwarta przestrzeń. Brzeg tego otworu przyrośnięty jest mocno do rąbka – okręgu wyznaczonego przez połączenie rogówki z białą twardówką. Spojówka gałkowa rozchodzi się od niego promieniście, sięgając z boku ku kącikowi bocznemu i przyśrodkowemu oka oraz ku górze i ku dołowi – aż do wewnętrznej krawędzi podstawy powieki górnej i dolnej. W tych miejscach błona śluzowa wywija się, tworząc zachyłek, i łączy się ze spojówką powiekową. Worek spojówkowy to otwarta od strony szpary powiekowej przestrzeń, która jest ograniczona przez część powiekową, zachyłek i część gałkową spojówki.

Rola spojówek i worka spojówkowego

Spojówki spełniają wiele ważnych funkcji:

• izolują wnętrze oczodołu od otoczenia, nie pozwalając wnikać zanieczyszczeniom i drobnoustrojom do głębiej położonych tkanek,

• dzięki dobremu ukrwieniu stanowią miejsce, w które łatwo mogą przedostawać się komórki układu odpornościowego niszczące patogeny,

• gładkość śluzówki oraz obecność filmu łzowego zabezpieczają rogówkę przed uszkodzeniem przy ruchach powiek,

• przenikanie wody oraz substancji odżywczych ze spojówek i filmu łzowego pozwala odżywiać i nawilżać śluzówkę.

W wyliczonych procesach worek spojówkowy spełnia ważną rolę, ponieważ stanowi przestrzeń, w której gromadzi się niewielka rezerwa łez. Może być ona wykorzystana w chwilach, kiedy gruczoły łzowe nie są w stanie wyprodukować dostatecznej ich ilości – na silnym wietrze, w suchym, gorącym powietrzu, pod wpływem stosowania niektórych leków.

Jednocześnie w worku spojówkowym zbierane są drobnoustroje zgarniane przy mruganiu z powierzchni oka – zamknięte w tej przestrzeni są łatwym celem dla niszczących je granulocytów i limfocytów.

Worek spojówkowy – jak podawać leki?

Worek spojówkowy jest miejscem, do którego często podawane są leki okulistyczne w postaci kropli lub maści. Jeśli są tam prawidłowo zaaplikowane, nawet mruganie nie powoduje usuwania ich dużej ilości z okolicy oka. Przebywają tam przez czas umożliwiający wchłonięcie leku przez rogówkę do wnętrza gałki ocznej lub zadziałanie ich na spojówkach. Aby prawidłowo podać lek do worka spojówkowego chorej osoby, należy:

• umyć ręce,

• odkręcić buteleczkę lub tubkę z lekiem (w niektórych przypadkach mogą to być również małe, plastikowe fiolki z jedną dawką leku, które otwiera się przez ułamanie odpowiednio przygotowanej końcówki – tzw. minimsy),

• odchylić lekko do tyłu głowę siedzącego pacjenta,

• opuszką palca odchylić delikatnie dolną powiekę,

• podać lek,

• pozwolić choremu zamknąć oko; powinien w tym momencie powstrzymać się od mrugania, a jedynie (z opuszczonymi powiekami) poruszać okiem tak, jak przy patrzeniu na boki, w górę i w dół – wówczas lek jest prawidłowo rozprowadzany,

• niezwłocznie zamknąć buteleczkę lub tubkę z lekarstwem, by do środka nie przedostały się bakterie.

W przypadku kropli ocznych standardową dawkę leku stanowi jedna kropla, w przypadku maści – wyciśnięty prążek o długości ok. 1 cm (chyba że producent lub lekarz określi inną jednorazową dawkę). Lek podaje się, nie dotykając końcówką aplikatura powierzchni oka i powiek. Jest to istotne ze względu na możliwość przeniesienia drobnoustrojów w jedną lub drugą stronę.

Należy pamiętać, by lek aplikować do odsłoniętej przestrzeni pomiędzy gałką a powieką, a nie na rogówkę. Jest ona bardzo silnie unaczyniona i każde dotknięcie powoduje odruchowe zamknięcie powiek.