Balsam peruwiański (łac. Balsamum peruvianum) jest naturalnym wyciekiem (żywicą) z uszkodzonej kory drzewa balsamowego, którego druga nazwa to woniawiec balsamowy (łac. Myroxylon balsamum). To wiecznie zielone drzewo z rodziny bobowatych występuje naturalnie w Ameryce Środkowej oraz na południowym obszarze Ameryki Północnej. Woniawiec balsamowy ma gładką korę, zebrane w grona białe kwiaty, a jego owocem jest strąk, w którym znajduje się nasienie. Drzewo balsamowe uważane jest za roślinę leczniczą – cenne właściwości wykazuje uzyskiwany z niego balsam peruwiański. Z jednego drzewa można pozyskać ok. 2,5 kg balsamu rocznie.

Balsam peruwiański – zastosowanie i działanie

Balsam peruwiański jest patologiczną wydzieliną, co oznacza, że nie sączy się naturalne, a wycieka wskutek uszkodzenia kory (metodami mechanicznymi bądź termicznymi). Tę gęstą, ciemną ciecz o przyjemnym zapachu przypominającym wanilię z nutą cynamonu stosuje się bezpośrednio na newralgiczne miejsce, w formie roztworu (wodnego bądź etanolowego) czy maści.

W składzie balsamu peruwiańskiego znajdują się benzoesan benzylu i cynamonian benzylu (mieszanina tych estrów to cynameina), a także kwas cynamonowy (wykorzystywany w medycynie oraz kosmetyce jako środek przeciwbakteryjny), kwas benzoesowy (m.in. zapobiega rozwojowi bakterii), farnezol (alkohol z grupy terpenów), seskwiterpeny (węglowodory z grupy terpenów, do których należą liczne składniki olejków eterycznych oraz żywic), kumaryny, wanilina.

Zastosowanie balsamu peruwiańskiego:

• działa przeciwbakteryjnie,
  
• działa przeciwpasożytniczo,
  
• działa przeciwzapalnie,
  
• działa przeciwświądowo,
  
• działa odkażająco,
  
• działa przeciwroztoczowo,
  
• usprawnia gojenie się ran,
  
• korzystnie wpływa na krążenie skórne oraz podskórne,
  
• pomaga w leczeniu odmrożeń, odleżyn, oparzeń i odparzeń,
  
• odkaża drogi oddechowe,
  
• zmniejsza obrzęki,
  
• pomaga w leczeniu hemoroidów,
  
• pomaga w leczeniu łuszczycy,
  
• pomaga w leczeniu łysienia (na tle troficznym),
  
• poprawia samopoczucie,
  
• regeneruje naskórek,
  
• jest składnikiem maści Mikulicza.
  

Zawierającą balsam peruwiański maść Mikulicza stworzył polski chirurg Jan Mikulicz-Radecki (1850–1905). Działa ona przeciwbakteryjnie i przeciwpasożytniczo. Znajduje zastosowanie w leczeniu owrzodzeń oraz trudno gojących się ran. Maść Mikulicza sprzedawana jest w aptekach jako lek przygotowywany na receptę.

Balsam peruwiański znajduje się w wielu innych maściach przeznaczonych do leczenia odleżyn, odmrożeń, odparzeń oraz chorób skóry, takich jak owrzodzenia czy świerzb. W przeszłości balsam peruwiański był częstym składnikiem wielu leków, m.in. doustnych o działaniu wykrztuśnym czy odkażającym drogi oddechowe.

Alergia na balsam peruwiański

Balsam peruwiański, choć ma działanie lecznicze, może uczulać. Alergia na balsam peruwiański to efekt obecności wielu uczulających składników. Dzięki temu balsam znajduje zastosowanie w testach płatkowych sprawdzających alergię na kosmetyki (daje odczyny krzyżowe z różnymi produktami pochodzenia roślinnego). U wielu osób alergia na balsam peruwiański współwystępuje z alergią na czekoladę, pomarańcze i inne owoce cytrusowe, a także na skórkę z nich oraz na cynamon, wanilię, goździki, anyż, ziele angielskie, kumin, gorczycę, gałkę muszkatołową.

Alergia na balsam peruwiański może objawiać się w postaci:

• pokrzywki,
  
• wyprysku alergicznego,
  
• wykwitów skórnych,
  
• alergii pokarmowej.
  

Osoby mające uczulenie na balsam peruwiański powinny zachować czujność, ponieważ jest on częstym składnikiem pokarmów. Znajduje się m.in. w czekoladach, aromatyzowanych herbatach, ciastkach, gotowych deserach, sosach, winach, likierach. Balsam peruwiański, ze względu na zapach i działanie, może być też składnikiem środków gospodarstwa domowego (np. kosmetyków kolorowych oraz pielęgnacyjnych, kremów, mydeł, past do zębów, perfum, produktów przeciwko łysieniu na tle troficznym, tytoniu, a nawet papieru toaletowego). Uczulające składniki balsamu peruwiańskiego mogą znajdować się w kicie pszczelim. Balsam peruwiański bywa ponadto składnikiem produktów przeznaczonych dla dzieci – maści, nawilżonych chusteczek jednorazowych czy zasypek.

Uwaga! W składzie wielu produktów zamiast nazw „balsam peruwiański” bądź Balsamum peruvianum należy szukać nazw konkretnych składników – przede wszystkim kwasów, które najczęściej uczulają. Osoby z alergią na balsam peruwiański powinny unikać produktów zawierających konserwant – benzoesan sodu.