Przysadka mózgowa wydziela bardzo wiele hormonów. TSH jest wytwarzane w przedniej części przysadki mózgowej. Część ta produkuje też m.in. hormon wzrostu, prolaktynę (odpowiedzialną za produkcję mleka u kobiet), hormon adrenokortykotropowy (odpowiedzialny za pobudzanie kory nadnerczy do wydzielania tzw. hormonu stresu) czy hormon luteinizujący (LH – odpowiada za jajeczkowanie, zagnieżdżenie zarodka w macicy i utrzymanie ciąży).

Co to TSH? Po co i u kogo się bada się TSH?

Tyreotropina, w skrócie TSH, jest hormonem produkowanym przez przysadkę mózgową. Warunkuje pracę tarczycy poprzez pobudzanie tego gruczołu do wydzielania tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3).

Badanie TSH wykonuje się w celu diagnostyki zaburzeń działania tarczycy, niepłodności oraz u noworodków – by wykryć wrodzoną nadczynność lub niedoczynność tego gruczołu. Wskazaniem do przeprowadzenia testu są objawy nadczynności lub niedoczynności tarczycy oraz problemy z zajściem w ciążę. Badania TSH, wolnej tyroksyny (fT4) i wolnej trójjodotyroniny (fT3) wykonuje się w przypadku, gdy pierwszy wynik TSH nie mieści się w normie. TSH w ciąży oznacza się kilkukrotnie, ponieważ zaburzenia endokrynologiczne u kobiety spodziewającej się dziecka są szczególnie groźne dla niej i dla płodu.

TSH to badanie krwi. Próbkę pobiera się z żyły w zgięciu łokciowym i poddaje analizie w laboratorium. TSH bada się na czczo – od ostatniego posiłku powinno upłynąć minimum 8 godzin. Zwykle materiał do badania pobiera się w godzinach porannych.

TSH: norma u dorosłych i u dzieci, prawidłowy poziom TSH w ciąży

Norma TSH dla osób dorosłych to od 0,4 do 4,0 milijednostek na litr (mIU/l) – to ogólna norma, która nie jest jednakowa dla wszystkich. Może różnić się w zależności od płci, wieku oraz metody stosowanej przez laboratorium do oznaczania tego parametru. Prawidłowy wynik TSH u dzieci także stwierdza się wedle norm podanych przez placówkę wykonującą test.

Normy TSH dla kobiet w ciąży i wynoszą:

• w pierwszym trymestrze od 0,1 do 2,5 mIU/l,
  
• w drugim trymestrze od 0,1 do 3,0 mIU/l,
  
• w trzecim trymestrze od 0,1 do 3,0 mIU/l.
  

Ustalenie sztywnych norm TSH dla kobiet w ciąży jest kontrowersyjne. W interpretacji wyników stosuje się zakres norm specyficznych dla wieku ciąży, ale też populacji i regionu geograficznego. Badanie TSH u ciężarnych powtarza się co 4 do 6 tygodni.

Wyniki badań TSH: interpretacja

Prawidłowe odczytanie wyników badania TSH powinno polegać na odniesieniu uzyskanych wartości do zakresu referencyjnego stosowanego przez dane laboratorium. Interpretacja wyników TSH nie przysparza trudności, gdy podane są minimalne i maksymalne wartości obok tych uzyskanych w badaniu. Podwyższone TSH oznacza niedoczynność tarczycy, a niskie TSH – nadczynność tego gruczołu i czasem także niedoczynność przysadki mózgowej.

Gdy wyniki TSH są nieprawidłowe, należy oznaczyć poziom fT4 i fT3 w organizmie, by diagnoza była wiarygodna. Oprócz wysokiego TSH niedoczynność tarczycy powoduje:

• senność, zmęczenie,
  
• sztywność mięśni,
  
• ból stawów, bóle głowy,
  
• obrzęki twarzy i szyi,
  
• ciągłe odczuwanie zimna,
  
• wzrost masy ciała bez przyczyny,
  
• problemy z koncentracją i pamięcią,
  
• suchość i świąd skóry,
  
• zaburzenia miesiączkowania,
  
• spadek libido, impotencję,
  
• zatrzymanie wody w organizmie,
  
• spadek nastroju, depresję,
  
• spłycenie oddechu, męczliwość wysiłkową.
  
• Nadczynność tarczycy objawia się poprzez:
  
• drażliwość, huśtawki nastrojów,
  
• nerwowość,
  
• wzmożona potliwość,
  
• nadwrażliwość na wysokie temperatury,
  
• swędzące zmiany skórne,
  
• obrzęk nóg, osłabienie mięśni nóg,
  
• zaburzenia miesiączkowania,
  
• biegunki i zaparcia,
  
• duszność,
  
• drżenie dłoni,
  
• przyspieszona akcja serca, kołatanie serca.
  

Te objawy powinny skłonić do zbadania poziomu TSH. Podwyższone TSH i niskie fT4 oraz fT3 w połączeniu z objawami oznaczają niedoczynność tarczycy. Niskie TSH przy wysokim fT4 i fT3 występujące łącznie z symptomami nie pozostawia wątpliwości co do tego, że tarczyca jest nadczynna.

Niedoczynność tarczycy w ciąży może prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu. Często jej przyczyną jest choroba Hashimoto. Nadczynność tarczycy sprawia, że u dziecka mogą wystąpić poważne wady rozwojowe układu kostnego i nerwowego. Przyczyną tego zaburzenia u ciężarnych bywa choroba Gravesa-Basedowa.

Dostępność i cena badania TSH

Badanie TSH wykonuje się wtedy, gdy podejrzewa się zaburzenia pracy tarczycy. W takich przypadkach lekarz powinien wydać skierowanie. Hormon TSH można zbadać za darmo, jeśli lekarz wystawiający skierowanie podpisał kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. A ile kosztuje badanie TSH wykonywanie prywatnie? W zależności od laboratorium koszt może nieco się różnić, ale przeważnie oscyluje między 18 a 25 złotych.