Tachypnoe, oddech Kussmaula i oddech Biota, czyli przyspieszony, nieregularny bądź zwolniony oddech, a także inne jego zaburzenia mogą być dolegliwościami przejściowymi lub objawami choroby, nie zawsze powiązanej z układem oddechowym.

Tachypnoe, czyli przyspieszony oddech

Tachypnoe to stan, w którym osoba wykonuje ponad 15 oddechów na minutę. Przyspieszona respiracja często występuje po intensywnym wysiłku fizycznym, stresie i silnych emocjach oraz w stanach gorączkowych i nie wiąże się wówczas z niebezpiecznymi dla organizmu następstwami. Jednak w przebiegu niektórych chorób częstotliwość oddechów może przekroczyć 30 na minutę. Osobie dotkniętej schorzeniem często towarzyszą również duszności. Zaburzenie występuje najczęściej przy chorobach płuc i serca.

Tachypnoe u dzieci

U małych dzieci, a zwłaszcza u noworodków, prawidłowy rytm oddechowy jest szybszy niż u dorosłego. Noworodek przykładowo wykonuje około 40-60 oddechów na minutę, więc zdiagnozowanie u niego tachypnoe jest możliwe dopiero, kiedy ich częstotliwość przekracza wspomnianą wartość. Nieregularny, zbyt szybki czy przerywany oddech u niemowlaka często budzi niepokój u rodziców, ponieważ oddycha on zupełnie inaczej niż osoba dorosła. W większości przypadków nie oznacza żadnych patologii, ale stan dziecka powinien skonsultować lekarz.

W pierwszych godzinach po jego urodzeniu może zostać zdiagnozowane przemijające tachypnoe noworodka (stan nazywany inaczej przejściowymi zaburzeniami oddychania, ang. transient tachypnea of newborn – TTN). Oddech dziecka znacznie przekracza 60 oddechów na minutę i momentami może dochodzić do 120 oddechów na minutę. Niekiedy występują objawy towarzyszące związane ze zwiększonym wysiłkiem oddechowym, jak stękanie, ruchy skrzydełek nosa, a czasem sinica. Jest to jednak łagodny zespół zaburzeń, który występuje zaraz po porodzie (zwykle u dzieci, które rodzą się w terminie lub nieco przed wyznaczoną datą) i ustępuje samoistnie po upływie od 48 do 72 godzin. Ryzyko TTN zwiększa się, jeśli poród odbywa się przez cesarskie cięcie (na skutek opóźnienia wchłaniania płynu owodniowego przez układ limfatyczny płuc). Zaburzenie znacznie częściej dotyka chłopców, a dodatkowymi czynnikami predysponującymi są m.in.: przedłużający się poród, leczona wcześniej niepłodność lub niedotlenienie okołoporodowe. W obrazie RTG widoczne jest nadmierne upowietrznienie płuc i spłaszczenie kopuł przepony. W większości przypadków wystarczy umieszczenie noworodka w namiocie tlenowym. Ostrzejsze stany wymagają wentylacji mechanicznej, a niekiedy nawet intubacji.

Oddech Kussmaula, czyli tzw “oddech kwasiczy”

Zaburzenie określane jako oddech Kussmaula charakteryzuje się pogłębionym i przyspieszonym oddechem. Występuje w przypadku kwasicy metabolicznej, mocznicy i w ketonowej śpiączce cukrzycowej. Szybkie i głębokie wdechy spowodowane są stałym podrażnieniem ośrodka oddechowego przez kwaśne produkty przemiany materii. Oddech Kussmaula określany jest potocznie „oddechem kwasiczym” bądź „oddechem gonionego psa”. Nazwę zawdzięcza lekarzowi, który jako pierwszy opisał ten rodzaj hiperwentylacji – Adolfowi Kussmaulowi.

Do kwasicy metabolicznej dochodzi, gdy jeden z organów odpowiedzialnych za wydalanie toksyn ulega uszkodzeniu. Ma wtedy miejsce wzrost stężenia kwasów bądź obniżenia płynów o odczynie zasadowym. Kwasica jest stanem zagrażający zdrowiu i życiu.

Oddech Biota jako oddech ataktyczny

Oddech Biota określany jest jako ataktyczny lub agonalny, czyli zupełnie niemiarowy tryb oddychania. Charakteryzuje się płytką i szybką respiracją z fazami bezdechu, które trwają od 10 do 30 sekund. Rytm oddechu jest bezładny, a poszczególne tchnienia mogą różnić się głębokością i długością. Patologiczne zaburzenie cyklu oddechu powiązane jest ze zwiększającym się ciśnieniem śródczaszkowym. Występuje w efekcie śpiączki polekowej i w przypadku zaburzeń, schorzeń i urazów ośrodkowego układu nerwowego, które obejmują rdzeń przedłużony i znajdujący się w nim ośrodek oddechowy. Jest poważnym objawem zaburzeń w organizmie, określanym jako źle rokujący. Często występuje w stanach agonalnych.

Zaburzenia oddychania w procesie diagnostycznym

Głębokość wdechów i wydechów, a także grupy mięśni, które angażuje człowiek w procesie respiracji, są wskazówkami w procesie diagnostycznym. Medycyna definiuje kilka typów oddechów o zmienionym cyklu. Poza przyspieszonym oddechem (tachypnoe), oddechem Kussmaula i Biota występują także: oddech zwolniony, oddech Cheyne'a i Stokesa (periodyczny), oddech przerywany głębokimi wdechami, a także spłycenie oddechu i bezdechy podczas snu.