Badanie antystreptolizyny (ASO, z ang. anti-streptolysine-O) polega na sprawdzeniu poziomu przeciwciał przeciwko streptolizynie O w surowicy krwi i jest wykonywane zazwyczaj w celu zdiagnozowania zakażenia paciorkowcem z grupy A (najczęściej Streptococcus pyogenes). Streptolizyna O jest toksyną wnikającą, rozmnażającą i uszkadzającą tkanki organizmu, do którego trafiła.

Kiedy wykonuje się badanie ASO?

Badania ASO ma zastosowanie w diagnozowaniu trwających lub przebytych zakażeń paciorkowcami (może wskazać na infekcję, która nastąpiła kilka tygodni wcześniej), a także jest pomocne w różnicowaniu chorób reumatycznych (podwyższenie miana antystreptolizyn O w surowicy, która jest cechą gorączki reumatycznej) oraz zapalenie kłębuszków nerkowych. Lekarze zalecają przeprowadzenie badania ASO w sytuacji długo utrzymującej się gorączki, a także w przypadkach bólu stawów i trudności w znalezieniu przyczyny tego stanu.

Przygotowanie do badania ASO i jego przebieg

Badanie ASO polega na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej do probówki próżniowej. Zazwyczaj wykonuje się nakłucie na najlepiej widocznej żyle w dole łokciowym. Jak zalecają lekarze, oznaczenie ASO powinno przeprowadza się 2 razy i pomiędzy badaniami zachować co najmniej 2 tygodnie przerwy. Dzięki temu możliwe jest dokładne zdiagnozowanie tendencji zakażenia, fazy rozwoju choroby lub zdrowienia.

Normy ASO – kiedy ASO jest podwyższone?

W krwi zdrowego człowieka nie powinny się znajdować przeciwciała ASO. Jednak przez stosunkowo częste zakażenia paciorkowcami rzadko dochodzi do stanów, w których antystreptolizyna nie występuje. Stąd zakłada się, że poziom ASO u dorosłych powinien wynosić od 0 do 250 I.U./ml (jednostka aktywności substancji na militr). Uwaga! Przypuszcza się, że nawet 20% populacji na świecie nie jest w stanie wytworzyć ASO w ilości umożliwiającej zmierzenie metodami laboratoryjnymi, a ok. 5% ludzi ma stale podwyższone ASO bez względu na stan zdrowia i toczące się choroby lub ich brak. Ponadto prawidłowy wynik ASO jest zależny od wielu czynników, na które składa się wiek, płeć, a także metoda oznaczenia, dlatego otrzymane wyniki należy zawsze konsultować z lekarzem.

Podwyższone ASO – co może oznaczać?

Jeśli badania dwukrotnie wskażą na zwiększenie stężenia ASO, oznacza to potwierdzenie przebycia zakażenia paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A. U osób z podwyższonym ASO dochodzi często do powikłania w postaci gorączki reumatycznej, która poza podwyższoną temperaturą ciała może doprowadzić do zapalenia serca, uszkodzenia zastawek serca, zapalenia stawów, a także pląsawicy i innych objawów neurologicznych. W skrajnych przypadkach pląsawica może trwale uszkodzić zastawki serca i prowadzić do nabytej wady serca. Podwyższone ASO może także oznaczać paciorkowcowe zapalenie kłębuszków nerkowych, które jest przeważnie efektem zakażeń skóry i gardła przez paciorkowce. Choroba zwykle objawia się obrzękami, które są najczęściej umiejscowione na twarzy, a także nadciśnieniem tętniczym i oddawaniem brunatnego lub ciemnego moczu, co jest spowodowane obecnością krwinek czerwonych (hematurią). Wysoki poziom ASO w pierwszym badaniu i obniżony poziom w badaniu drugim wskazuje z reguły na przebyte zakażenie paciorkowcem, które ustępuje. Wbrew niektórym opiniom, podwyższone ASO nie ma żadnego związku z białaczką!

Podwyższone ASO a paciorkowce

Paciorkowce grupy A, przez które poziom ASO we krwi jest zbyt wysoki, są jednymi z najczęstszych czynników wywołujących bakteryjne ropne zapalenie gardła (anginę). Kolonizują układ moczowo-płciowy kobiet i doprowadzają do gorączki połogowej, która jest powikłaniem porodu. Paciorkowce z grupy A powodują ropne zakażenia skóry i są najczęściej atakującą grupą paciorkowców.

Do zakażenia paciorkowcami dochodzi drogą kropelkową, można zainfekować się nimi poprzez kontakt z zakażonymi ludźmi oraz nieumytymi owocami i warzywami. Paciorkowce z grupy A najczęściej bytują w górnych drogach oddechowych, jelitach, jamie ustnej i skórze. Nosicielami paciorkowców może być nawet 10 do 20% ludzi na świecie.

Zakażenie paciorkowcami może przebiegać bezobjawowo i ustępować bez konieczności wprowadzania leczenia, jednak takie sytuacje należą do rzadkości. Samo podwyższone ASO nie oznacza konieczności stosowania leczenia, ponieważ dopiero pierwsze objawy wskazujące na rozwój paciorkowca powinny być znakiem do rozpoczęcia terapii, która najczęściej sprowadza się do zażywania środków farmakologicznych w postaci antybiotyków i probiotyków. Jeśli podwyższony stan ASO jest ciężki do zdiagnozowania, wykonuje się dodatkowe badania, w tym m.in. oznaczenie anty-DNA-azy B oraz inne swoiste testy, a także morfologię krwi.