Człowiek, będąc w stanie spoczynku, zużywa ok. 5–10 l powietrza na minutę. Płuca mogą jednak zostać dotknięte przez różne dolegliwości oraz choroby, na które szczególnie narażeni są palacze papierosów oraz tzw. bierni palacze, czyli ludzie przebywający w ich otoczeniu.

Z powodu palenia papierosów każdego roku na świecie przedwcześnie umiera około 4 mln osób. Rak płuca jest najczęstszym nowotworem prowadzącym do śmierci. Palenie papierosów powoduje także ciężkie choroby układu krążenia. Występowanie chorób układu oddechowego oraz palenie papierosów są ze sobą ściśle powiązane. Aż 90% zachorowań na raka płuca spowodowanych jest paleniem tytoniu. Co więcej, palenie nasila przebieg wszystkich chorób płuc.

Płuca palacza – jak wyglądają?

Z danych udostępnionych przez Ministerstwo Zdrowia wynika, że papierosy nałogowo pali około 9 mln osób. Z powodu biernego palenia co roku umiera w Polsce około 2000 osób. Blisko połowa palaczy w naszym kraju pali dłużej niż 20 lat. Na świecie co 6 sekund umiera jedna osoba w wyniku chorób spowodowanych nikotyną [1].

Płuca palacza ze względu na nagromadzenie substancji smolistych są ciemnobrązowe bądź czarne, zatkane przez czarną substancję z dymu papierosowego. Płuca palacza starzeją się dwu- czy nawet trzykrotnie szybciej od płuc osoby niepalącej.

Wraz z dymem nikotynowym do płuc wprowadzanych jest 40 silnie rakotwórczych substancji chemicznych, m.in.: aceton, amoniak, arsen, butan, chlorek winylu, ciała smołowate, cyjanowodór, dibenzoakrydyna, fenole, formaldehyd, kadm, metanol, nikotyna, piren, tlenek węgla (czad), uretan, promieniotwórczy polon.

Płuca palacza wypełnione są trucizną, co wywołuje konkretne reakcje komórek w drogach oddechowych:

• Obecne w dymie nikotynowym substancje smoliste mają pronowotworowe działanie na komórki. Skutkiem tego jest prawdopodobieństwo namnażania się ich w niekontrolowany sposób, co prowadzi do rozwoju nowotworów.
• Z uszkodzonych przez dym komórek zostają uwolnione substancje, które niszczą płuca i stają się przyczyną przewlekłego stanu zapalnego w obrębie płuc.

Płuca palacza po roku

Statystycznie każdy wypalony papieros skraca życie o 8–11 minut. Palenie zabiera także szansę na oczekiwaną długość życia – aż o 10 lat. Wystarczy jeden wypalony papieros, by do płuc dostały się toksyczne substancje smoliste, które szkodzą zdrowiu. Płuca palacza po roku są zanieczyszczone, a sam palacz narażony jest na wiele niebezpiecznych, śmiertelnych chorób.

Palaczowi grożą:

• zawał serca,
  
• rozedma płuc,
  
• nowotwory (krtani, płuc, jamy ustnej, gardła, przełyku, pęcherza moczowego, trzustki, nerek),
  

• zgaga,
  
• tzw. twarz nikotynowa (skóra jest blada, zszarzała, wysuszona, pomarszczona, brakuje jej sprężystości, pękają naczynka krwionośne, pojawia się trwałe zaczerwienienie środkowej części twarzy oraz ropne nacieki),
  
• infekcje górnych dróg oddechowych,
  
• udar mózgu,
• zaćma,
• zmniejszona potencja, spadek płodności,
  
• astma,
  
• zapalenie oskrzeli,
  
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).
  

Regularne palenie papierosów stanowi istotne zagrożenie dla systemu obronnego płuc i dróg oddechowych. U palacza komórki w nosie i gardle są podrażnione (zwiększa to ryzyko różnych infekcji i kataru), natomiast komórki produkujące śluz zostają pobudzone, co skutkuje nadmierną ilością śluzu blokującą drogi oddechowe. Dym papierosowy hamuje także działanie rzęsek pokrywających nabłonek dróg oddechowych (dzięki ruchowi rzęsek z płuc mogą zostać usunięte zanieczyszczenia). Drogi oddechowe zostają zwężone.

W Polsce na nowotwór płuc każdego roku zapada ok. 16 000 mężczyzn i ok. 7000 kobiet [2]. Choroba często diagnozowana jest w zaawansowanym stadium, dlatego aż połowa chorych umiera w szybkim czasie od jej rozpoznania. Objawy raka płuc u palaczy to: długotrwały kaszel, duszność nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny, krwioplucie, bóle w klatce piersiowej. Diagnozę stawia się na podstawie prześwietlenia płuc oraz analizy materiału pobranego do badań histopatologicznych. Następnie lekarz może zlecić bronchoskopię (badanie endoskopowe dróg oddechowych) bądź biopsję płuca.

Płuca palacza marihuany

Badania opublikowane w specjalistycznym magazynie „International Journal of Cancer” wykazały, że palacze marihuany nie są bardziej narażeni na ryzyko wystąpienia nowotworu płuc w porównaniu do osób, które papierosy palą rzadko bądź nie palą ich wcale [3].

Oczyszczanie płuc palacza

Palenie papierosów jest śmiertelnym nałogiem. Żeby uratować zdrowie i życie, trzeba jak najszybciej przestać palić, co przynosi korzyści całemu organizmowi. Już w momencie rzucenia palenia zatrzymuje się proces długoterminowego niszczenia płuc, a rozpoczyna się ich regeneracja. W ciągu 20 minut normuje się ciśnienie krwi, spada tętno, reguluje się czynność serca. Po 8 godzinach poziom tlenu we krwi wraca do normy. Ryzyko ostrego zawału serca zmniejsza się po 48 godzinach. W ciągu kilku dni stężenie toksyn, które trafiły do płuc wraz z dymem, spada do poziomu osoby niepalącej. Praca płuc normalizuje się 2 tygodnie.

Na przestrzeni 5 lat od zaprzestania palenia papierosów ryzyko wystąpienia nowotworu płuc zmniejsza się o połowę, natomiast po 10 latach osiąga taki sam poziom, jak u osób, które nie palą.

Jak oczyścić płuca?

• Natychmiast rzucić palenie. To często proces długi i trudny – metoda, która zadziała na jedną osobę, w przypadku drugiej może być nieskuteczna. Nie należy się jednak zniechęcać ani poddawać.
  
• Możliwie jak najczęściej przebywać poza miastem, odpoczywając w otoczeniu przyrody. W mieście wolny czas należy spędzać na terenach zielonych.
  
• Unikać towarzystwa biernych palaczy, a także miejsc, gdzie powietrze jest zanieczyszczone. Bierne palenie szkodzi zwłaszcza dzieciom, osobom w podeszłym wieku oraz z osłabioną odpornością, a także cierpiącym na choroby przewlekłe.
  
• Prowadzić zdrowy tryb życia: ruszać się, uprawiać sport, spacerować, unikać stresu.
  
• Zadbać o dietę. Szczególnie związki obecne w warzywach i owocach korzystnie wpływają na płuca. Należy stosować zioła, takie jak eukaliptus, oregano, mięta pieprzowa.

Bibliografia:

1. Palenie tytoniu w liczbach 

2. Rak płuca w Polsce – perspektywa społeczna i medyczna 2016 roku

3. Cannabis smoking and lung cancer risk: Pooled analysis in the International Lung Cancer Consortium.