Ostuda to brązowe lub szare przebarwienia występujące na czole, policzkach, górnej wardze oraz podbródku. Pojawiają się, gdy komórki pigmentowe (melanocyty) wytwarzają zbyt duże ilości pigmentu. Dokładne przyczyny powstawania zmian na skórze nie są znane. Najczęściej wiąże się je z zaburzeniami hormonalnymi różnego pochodzenia. Duże znaczenie mają też jednak promienie słoneczne. Pierwsze objawy ostudy zazwyczaj pojawiają się latem, zimą ich nasilenie zmniejsza się. Schorzenie najczęściej dotyka osoby lubiące się opalać i o ciemniejszej karnacji (ich komórki pigmentowe wykazują zwiększoną aktywność). Bardzo rzadko ostuda dotyczy mężczyzn.
Przyczyny ostudy
Ostudzie sprzyjają takie czynniki jak:
- ciąża,
- zaburzenia miesiączkowania,
- stany zapalne jajników i jajowodu,
- zaburzenia funkcji wydzielniczych tarczycy, nadnerczy,
- choroby wątroby,
- stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
- używanie kosmetyków zawierających środki światłouczulające,
- niektóre leki, np. hydantoina, chloropromazyna,
- menopauza,
- stan wyniszczenia organizmu,
- promienie słoneczne.
Ostuda najczęściej pojawia się u kobiet w ciąży, czemu sprzyja gospodarka hormonalna. Nazywa się ją wówczas ostudą ciążową. Zwiększone działanie estrogenów przyczynia się do nadprodukcji pigmentu, który odkłada się, szczególnie pod wpływem światła słonecznego. Z tego względu objawy ostudy nasilają się głównie latem. Promienie słoneczne często przyczyniają się też do nawrotów schorzenia. Równie istotnym czynnikiem może być terapia hormonalna w okresie menopauzy. Podejrzewa się też, że ostudę mogą powodować czynniki genetyczne, ale na razie nauka nie potwierdza jednoznacznie tej tezy.
Objawy ostudy
Ostuda powoduje powstawanie na twarzy (rzadziej w innych miejscach) nieregularnych, ale symetrycznych plam. Ich nasilenie może być różne, od żółtobrunatnych do ciemnobrunatnych. Są wyraźnie odgraniczone, nie towarzyszy im zaczerwienienie, złuszczanie ani stan zapalny. Zazwyczaj pojawiają się w okolicach policzków, czoła i nad górną wargą, a czasem także na szyi lub ramionach. Bardzo rzadko zdarzają się na niższych partiach ciała.
Ze względu na poziom odkładania się melaniny, ostudę dzieli się na 3 rodzaje:
- naskórkową – melanina odkłada się w powierzchownych warstwach skóry,
- skórną – we właściwej części skóry,
- mieszaną – łączy cechy dwóch powyższych.
Oprócz tego wyróżnia się także ostudę nienazwaną, notowaną u osób z ciemną karnacją. Zmiany skórne to jedyny objaw tego schorzenia. Oprócz nich i związanego z nimi dyskomfortu ostudzie nie towarzyszą żadne inne uciążliwe symptomy.
Ostuda – leczenie i diagnostyka
Głębokość położenia melaniny ocenia się podczas badania lampą Wooda, emitującą długofalowe promienie UV. Czasami, gdy objawy ostudy przypominają inne choroby skórne, do zdiagnozowania ostudy konieczne jest wykonanie biopsji. Polega ona na badaniu pobranego wycinka skóry.
Plamy mogą znikać samoistnie po porodzie, zakończeniu terapii hormonalnej lub odstawieniu leków. W innych przypadkach, by pozbyć się ostudy, konieczna jest konsultacja u lekarza dermatologa. Jeżeli występuje ona w związku z zaburzeniami hormonalnymi lub chorobą wątroby, terapia ma charakter przyczynowy. Ponadto można się jej pozbyć używając maści złuszczających naskórek. Pomóc mogą także kremy, balsamy, żele lub płyny zawierające hydrochinon – lek rozjaśniający skórę. Preparaty zawierające jego niewielkie ilości są dostępne bez recepty. Lekarz dermatolog może zalecić, by leczenie hydrochinonem wspomóc tretynoiną i kortykosteroidami, dodatkowo wzmacniających efekt rozjaśnienia. W leczeniu ostudy ważna jest ochrona przed słońcem, którego promienie mogą hamować terapię. Należy zrezygnować z opalania, a przed wyjściem z domu użyć kremu z filtrem. Osoby ze skłonnościami do ostudy powinny stosować je przez cały rok. Najlepsze efekty przynosi leczenie ostudy naskórkowej, ponieważ melanina znajduje się najbliżej warstw wierzchnich skóry.
Gdy powyższe sposoby nie przynoszą pożądanego skutku, można poddać się zabiegom, takim jak peeling chemiczny, mikrodermabrazja, dermabrazja czy powierzchowna krioterapia w formie masażu. Zabiegi te muszą być dostosowane do rodzaju skóry chorego, dlatego decyzję o wyborze konkretnej metody podejmuje lekarz dermatolog. By efekt się utrzymał, leczenie musi być długotrwałe i przebiegać pod stałą opieką specjalisty. Osoby, u których plamy na skórze wywołują duży dyskomfort, mogą maskować je makijażem. Najlepszy efekt daje stosowanie na skórze żółtych albo białych odcieni.
Bibliografia:
- Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski, Warszawa 2010.