Opłucna to błona umożliwiająca ochronę i poruszanie się płuc. U zdrowego człowieka pomiędzy jej dwoma blaszkami – blaszką ścienną i trzewną – znajduje się przestrzeń zawierająca niewielką ilość płynu surowiczego. W przypadku uszkodzenia tkanek, na przykład w wyniku uszkodzenia mechanicznego, dochodzi do bardzo niebezpiecznej dla życia odmy opłucnowej.

Odma płucna – przyczyny

Na skutek naruszenia powierzchni miąższu płucnego lub przebicia klatki piersiowej pomiędzy blaszki opłucnej przedostaje się powietrze. Gazy uciskają na płuco i doprowadzają do jego zapadnięcia. Bardzo częstym powodem wystąpienia tego urazu jest mechaniczne uszkodzenie klatki piersiowej lub złamanie żeber – ich ostre odłamki mogą naruszyć opłucną. Wyróżnia się pięć rodzajów odmy opłucnowej:

• urazowa odma płucna zamknięta – w wyniku przebicia pęcherza rozedmowego albo naruszenia miąższu płucnego do jamy otrzewnowej jednorazowo przedostaje się pewna porcja powietrza. Postępowanie medyczne zależy od skali uszkodzenia (wyróżnia się odmy opłucnowe małe i duże). W przypadku tej pierwszej leczenie często nie jest konieczne, duża będzie z kolei wymagała drenażu jamy opłucnowej.
  
• urazowa odma płucna otwarta powstaje poprzez przebicie klatki piersiowej. Nagły skok ciśnienia, związany z przedostaniem się do opłucnej powietrza atmosferycznego, powoduje zapadnięcie płuca i uniemożliwia jego dalszą pracę. Jednym z objawów jest tak zwany oddech paradoksalny, związany z zaburzeniem przepływu gazów w płucach. Takie uszkodzenie wymaga natychmiastowego leczenia;
  
• urazowa odma płucna prężna – jest również nazywana odmą zastawkową lub wentylową. Powstaje na skutek pęknięcia fragmentu tkanki płucnej. W czasie wdechu powietrze przedostaje się do jamy opłucnej, zwiększa w niej ciśnienie i utrudnia rozprężenie narządu. Odma prężna może również zaburzać pracę zdrowego płuca.
  
• urazowa odma podskórna – powstaje w wyniku przedostania się dwutlenku węgla do tkanki podskórnej. Jej podstawowym objawem jest obrzęk. Podczas badania palpacyjnego można wyczuć także pęcherzyk powietrza. Zwykle ustępuje samoistnie po upływie kilku lub kilkunastu dni. 
  
• samoistna odma opłucnowa – przyczyny odmy opłucnowej nie zawsze muszą być gwałtowne i widoczne gołym okiem. Odma samoistna powstaje najczęściej przez samoistne pęknięcie pęcherzyka rozedmowego. Szczególnie narażeni są na nią palacze. Może być także wynikiem obciążenia genetycznego;
  
• odma zastawkowa – powstaje w momencie przedostania się powietrza z płuc do jamy opłucnowej. Każdy wydech podwyższa ciśnienie w opłucnej poprzez dostające się powietrze, którego nie udaje się usunąć z jamy opłucnowej.
  

Objawy odmy opłucnowej

Chociaż odma opłucnowa jest niezwykle niebezpiecznym urazem, bardzo często chorzy nie zdają sobie nawet sprawy z jej wystąpienia. Mniejsze uszkodzenia mogą wchłonąć się samoczynnie i nie wzbudzić żadnych podejrzeń. Wraz z powiększaniem się odmy płucnej i przedostawaniem się do opłucnej większych porcji powietrza obserwuje się szereg nieprzyjemnych objawów. Zalicza się do nich duszności, ból klatki piersiowej i kaszel. Niedotlenienie organizmu może doprowadzić z kolei od omdleń, ogólnego osłabienia i stanów lękowych. Uraz mogą pomóc zdiagnozować także symptomy widoczne na pierwszy rzut oka – płytki oddech, poszerzenie żył szyjnych, przyspieszony puls i bladość. Charakterystyczne są również objawy, które dostępne są przez osłuchiwanie i opukiwanie.

Odma płucna – postępowanie

Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia odmy opłucnowej, natychmiast należy skorzystać ze specjalistycznej pomocy lekarskiej. Odmę płucną potwierdzi RTG klatki piersiowej, w niektórych przypadkach, w celu uzyskania bardziej precyzyjnego obrazu, wykorzystuje się także tomografię komputerową (TK). Oprócz tego wykonuje się również inne badania – między innymi pulsoksymetrię i gazometrię.

Leczenie odmy opłucnowej

Podejmowane leczenie uzależnione jest od typu i skali uszkodzenia. W przypadku małej odmy płucnej, zazwyczaj zaleca się odpoczynek i podaje się jedynie środki przeciwbólowe. Odmę otwartą leczy się poprzez uszczelnienie rany, przez którą przedostaje się powietrze – konieczna jest interwencja chirurgiczna. W przypadku pacjentów, którzy stykają się z tym problemem po raz pierwszy, wykorzystuje się także nakłucie, umożliwiające odessanie – drenaż odmy opłucnowej. Dzięki wprowadzeniu drenu możliwe jest utrzymanie właściwego ciśnienia i stopniowe usunięcie nagromadzonego powietrza. Leczenie odmy opłucnowej uzależnione jest od jej rodzaju – każdy przypadek należy traktować indywidualnie również w kwestii stopnia leczenia i jego zaawansowania. Odma opłucnowa często wymaga zaopatrzenia na miejscu wypadku oraz kolejnej interwencji w szpitalu.