Odczyn Coombsa standardowo dzieli się na dwa badania. Pierwszy zwany jest pośrednim testem Coombsa (POC) lub pośrednim testem antyglobulinowym (PTA). Wykonuje się je jako część badania grupy krwi. Drugie badanie, bezpośredni odczyn Coombsa (BOC), określane także jako bezpośredni test antyglobulinowy (BTA), służy do wykrywania przeciwciał na krwinkach i jest szczególnie pomocne w leczeniu niedokrwistości i powikłań po transfuzji krwi.
Odczyn Coombsa w ciąży – pośredni test antyglobulinowy PTA
To jedno z kluczowych badań profilaktycznych wykonywanych u wszystkich ciężarnych kobiet. Lekarze zlecają je już w pierwszym trymestrze, między 10. a 13. tygodniem ciąży. Zadaniem pośredniego odczynu Coombsa jest wczesne wykrycie ewentualnego konfliktu serologicznego pomiędzy matką a nienarodzonym dzieckiem. Ponadto, pośredni test antyglobulinowy pozwala zbadać potencjalne zagrożenia ze strony układu odpornościowego matki i zapobiec wystąpieniu choroby hemolitycznej u noworodków.
Zgodnie z zaleceniami lekarzy, kolejny test PTA powinno wykonać się już pomiędzy 14. a 17. tygodniem ciąży, gdy u kobiety z ujemnym Rh wykryto przeciwciała. Konieczna jest wówczas specjalistyczna opieka nad ciężarną. Przeciwciała mogłyby w przyszłości przedostać się przez łożysko i zaatakować krwinki czerwone płodu.
Zobacz także: Badania w ciąży – kiedy należy wykonać badanie glukozy, badania genetyczne i podstawowe badania profilaktyczne?
Pośredni odczyn Coombsa wykonuję się również w dalszych fazach ciąży. Jeśli u pacjentki Rh jest ujemne, PTA wykonuję się między 24. a 26. oraz między 35. a 28. tygodniem ciąży. W publicznych placówkach badanie jest darmowe, prywatnie kosztuje około 25 zł. Na wyniki czeka się zazwyczaj kilka dni, w niektórych przypadkach do tygodnia.
Pośredni odczyn Coombsa. Kiedy wykonać test?
Test PTA wykonuje się także przed wykonaniem transfuzji krwi. Jest on konieczny, aby lekarze mogli ustalić, czy przeciwciała odpornościowe biorcy nie zniszczą krwinek dawcy. W takim przypadku przetoczenie krwi jest niemożliwe. Pośredni odczyn Coombsa wykonuje się także po dokonanej transfuzji, zwłaszcza gdy u pacjenta występuje reakcja poprzetoczeniowa, objawiająca się m.in.: obecnością krwi w moczu, żółtaczką, gorączką, bólem pleców lub wysypką.
PTA stosowane jest również u chorych z autoimmunohemolityczną niedokrwistością. Wtedy w organizmie chorego produkowane są przeciwciała przeciwne antygenom własnych erytrocytów. Tego typu objawy ujawniają się w czasie zapadnięcia na toczeń rumieniowaty, mononukleozę, czy białaczkę limfocytową. Pośredni odczyn Coombsa pomaga zdiagnozować także brucelozę oraz listeriozę.
Odczyn Coombsa ujemny i dodatni. Jak odczytać wyniki?
Wynik przeprowadzonego PTA może być dodatni lub ujemy. Dodatni wskazuje na obecność przeciwciał odpornościowych we krwi kobiety. Należy pamiętać, że występuje spora liczba różnych przeciwciał, dlatego konieczne jest także ich zidentyfikowanie.
Dodatni wynik nie oznacza automatycznie wystąpienia konfliktu serologicznego. Z nim mamy do czynienia, gdy wykryto przeciwciała anty-D. Konieczne jest natomiast objęcie ciężarnej opieką i wspomniane dalsze badania PTA.
Ujemny odczyn Coombsa oznacza, że w krwi kobiety nie wykryto przeciwciał anty-D. Badanie wykonuje się także po porodzie. Jeśli wynik uzyskany po narodzinach jest ujemny u matki, a dodatni u dziecka, lekarze profilaktycznie podają kobiecie immunoglobulinę anty-D, która ma wyeliminować z układu krążenia krwinki dziecka z antygenem D.
Badanie Coombsa – konflikt serologiczny
Przeprowadzenie pośredniego testu Coombsa pozwala stwierdzić, czy pomiędzy krwinkami matki i dziecka dojdzie do konfliktu serologicznego. Konflikt serologiczny zachodzi, gdy kobieta w ciąży ma ujemny Rh, a dziecko dziedziczy dodatni czynnik Rh po ojcu. Jest także możliwy w przypadku wystąpienia bardzo rzadkich i niewykrytych chorób hemolitycznych płodu. Zwykle nie ujawnia się w czasie pierwszej ciąży.
Wśród powikłań po zajściu konfliktu serologicznego, najczęściej wymienia się niedokrwistość hemolityczną, a także wynikająca z rozpadu krwinek żółtaczkę, która w ekstremalnych przypadkach może doprowadzić do poważnego uszkodzenia mózgu dziecka. Na szczęście, wszystkie powikłania można leczyć jeszcze na etapie życia płodowego. Ważne jest jednak przeprowadzenie badań w odpowiednim momencie ciąży.
Bezpośredni odczyn Coombsa – test antyglobulinowy BTA
Bezpośredni odczyn Coombsa ma zastosowanie w przypadku wykrycia na krwinkach przeciwciał opłaszczających erytrocyty, przyłączające się do ich antygenów. Stosowane jest także w przypadku konfliktu serologicznego i chorób hemolitycznych płodu i noworodka, a także podczas powikłań po transfuzji krwi.