Zastój moczu powstaje wtedy, gdy prawidłowo produkowany mocz nie ma ujścia na zewnątrz. Niezależnie od przyczyny zaleganie moczu w nerce prowadzi do rozszerzenia miedniczki i kielichów nerkowych na skutek wzrostu ciśnienia, co z kolei może doprowadzić do stanu zapalnego i niewydolności tego narządu.

Zastój moczu: objawy w ciąży, u dzieci i dorosłych

Wodonercze daje niecharakterystyczne objawy i nie w każdym przypadku. Jednostronne może pozostać niezauważone, ponieważ gdy jedna nerka przestaje pracować prawidłowo, jej zadania stopniowo przejmuje druga, zdrowa. Natomiast obustronne wodonercze objawy daje trudne do przeoczenia. Mogą to być zaburzenia w oddawaniu moczu:

• poliuria – częste oddawanie moczu,
  
• oligouria – skąpomocz,
  
• nocturia – konieczność oddawania moczu w nocy,
  
• anuria – bezmocz.
  

Te dolegliwości występują też czasem w nasilonym wodonerczu jednostronnym.

Chory z zastojem moczu w nerce lub nerkach odczuwa zwykle ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, który może promieniować wzdłuż moczowodu. Objawy współwystępujące to:

• mdłości i wymioty,
  
• wzdęcia,
  
• krwiomocz,
  
• mocz o zapachu amoniaku, mętny,
  
• gorączka.
  

Wodonercze w ciąży objawia się w ten sam sposób.

Gdy zastój moczu powodują kamienie, dochodzi do kolki nerkowej. Powoduje ona napadowy, silny ból oprócz wymiotów, wzdęcia i bolesnego parcia na mocz.

Zastój moczu u dzieci może objawiać się nieco inaczej niż u dorosłych. Nie wszystkie objawy zawsze występują jednocześnie, mogą mieć też różne nasilenie. Najczęstsze dolegliwości u dzieci z zastojem moczu to:

• utrata apetytu,
  
• biegunki,
  
• wzdęcia,
  
• ból pleców,
  
• zaburzenia w oddawaniu moczu,
  
• mętność moczu lub krwiomocz,
  
• gorączka.
  

Zastój moczu u noworodków wykrywane jest jako guz w jamie brzusznej. Może dawać objawy jak u starszych dzieci.

Wrodzone i nabyte przyczyny zastoju moczu

Wodonercze przyczyny może mieć pierwotne lub wtórne. Pierwotne, czyli wrodzone wady układu moczowego, częściej dotyczą chłopców niż dziewczynek. Mogą być to:

• zwężenie moczowodu,
  
• cofanie moczu z pęcherza moczowego do moczowodu lub z moczowodu do nerki,
  
• zwężenie pęcherza moczowego w miejscu, w którym przechodzi on w cewkę moczową – tzw. zwężenie szyi pęcherza moczowego,
  
• zwężenie cewki moczowej,
  
• u chłopców zwężenie zastawki w cewce moczowej.
  

Wtórne przyczyny zastoju moczu wiążą się z chorobami, w tym chorobami nowotworowymi i układu krwionośnego, ale też z ciążą. Wodonercze w ciąży spowodowane jest fizycznym uciskiem powiększającej się macicy na moczowody lub stanem zapalnym wynikającym z infekcji układu moczowego. Choroby powodujące zastój moczu w nerce to:

• skrzepy krwi w moczowodzie całkowicie zamykające jego światło,
  
• stan zapalny pęcherza moczowego lub cewki moczowej,
  
• zapalenie prostaty, rozrost gruczołu krokowego lub rak,
  
• rak nerki, moczowodu lub pęcherza,
  
• pęcherz neurogenny – zatrzymanie moczu albo niepełne opróżnianie pęcherza,
  
• stulejka,
  
• rak szyjki macicy,
  
• nowotwory w przestrzeni zaotrzewnowej.
  

Wodonercze może występować także u osób, u których moczowody zostały uszkodzone podczas zabiegów chirurgicznych wykonywanych w obrębie miednicy mniejszej.

Leczenie zastoju moczu u dzieci i dorosłych

Leczenie zastoju moczu uzależnione jest od przyczyny zastoju moczu. Wrodzone wodonercze u dzieci leczy się operacyjnie. Celem zabiegu chirurgicznego jest takie skorygowanie wad wrodzonych, by nie przeszkadzały one w przepływie moczu. Bardzo rzadko wykonuje się interwencje prenatalne, jeśli zostanie wykryte wodonercze u płodu. Jest ono leczone tylko wtedy, gdy badania wykazują, że wada wrodzona jest bardzo poważna i całkowicie uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego. Zwykle są to wady, które mogą być zoperowane już po narodzinach dziecka, u noworodka lub w wieku niemowlęcym. W ciężkich przypadkach konieczne może być zrekonstruowanie miedniczki nerkowej, rzadko zachodzi konieczność usunięcia nerki.

Zastój moczu u dorosłych, częściej wynikające z innych chorób, a nie z wad wrodzonych, leczy się także przyczynowo. Podczas operacji lekarz usuwa przeszkodę powodującą zastój moczu. Operacja wodonercza polega na udrożnieniu przepływu moczu poprzez eliminację przeszkody (kamieni, skrzepów krwi, tkanek nowotworowych itp.). Jeśli przywrócenie funkcjonalności układu moczowego jest niemożliwe, należy rozważyć urostomię, czyli połączenie układu moczowego bezpośrednio z ujściem w skórze.

Bibliografia:

1. "Łagodne i umiarkowane wodonercze wrodzone – klasyfikacja i postępowanie", lek.Grzegorz Kowalewski

2. "Wodonercze" lek. Marek Rębowski"

3. "Hydronephrosis of one kidney", MedlinePlus

4. "Bilateral hydronephrosis", MedlinePlus