Hashimoto zaliczana jest do grupy chorób autoimmunologicznych ściśle związanych z układem odpornościowym człowieka. Zaburzenie to występuje u ok. 5% dorosłych kobiet oraz 1% dorosłych mężczyzn. Choroba ta nazywana jest również przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Nieleczona może prowadzić do licznych powikłań, w tym do objawów psychicznych oraz problemów kardiologicznych.

Przyczyny występowania Hashimoto

Choroba najczęściej dotyka kobiety w średnim wieku, chociaż zapadają na nią coraz młodsze osoby, a nawet dzieci.

Główną przyczyną choroby Hashimoto są zmiany immunologiczne o typie autoagresji, dlatego osoby chore mają również inne dolegliwości o podobnym mechanizmie powstawania. Szczególnie częste jest pojawianie się schorzeń takich, jak:

• bielactwo nabyte (czyli albinizm spowodowany przez niszczenie w organizmie komórek barwnikowych),
• cukrzyca typu I (związana z reakcją autoimmunologiczną na komórki trzustki),
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• miastenia (w której atakowane są receptory związane z aktywacją mięśni),
• niedokrwistość Addisona-Biermera (będąca skutkiem niszczenia komórek okładzinowych żołądka i zaburzeń wchłaniania witaminy B12).

Choroba Hashimoto - objawy

Choroba Hashimoto może mieć różny przebieg. U niektórych pacjentów pojawiają się pojedyncze symptomy. Nawet przez wiele lat może przebiegać bezobjawowo. Osoba chora może być nieświadoma zmian zachodzących w jej organizmie, np. stopniowego niszczenia gruczołu tarczycowego oraz występowania zaburzeń hormonalnych.

Najczęstsze objawy choroby Hashimoto:

• występowanie wola tarczycowego lub zanik tarczycy,
  
• niedoczynność tarczycy,
  
• ciągłe zmęczenie,
  
• senność,
  
• przybieranie na wadze,
  
• wysoki poziom cholesterolu,
  
• kłopoty z koncentracją i pamięcią,
  
• objawy psychiczne, m.in. depresja, zmienne nastroje,
  
• złe samopoczucie psychiczne,
  
• wysuszona skóra,
  
• suche, wypadające włosy,
  
• stałe uczucie zimna,
  
• zaparcia,
  
• zaburzenia miesiączkowania,
  
• problemy z zajściem w ciążę,
  
• bóle mięśni i stawów.

W wielu wypadkach zmiany ujawniają w postaci nadczynności lub niedoczynności tarczycy, której przyczyna jest określana dopiero w trakcie specjalistycznej diagnostyki prowadzonej w poradni endokrynologicznej.

Niedoczynność i nadczynność tarczycy w chorobie Hashimoto

Podstawowymi objawami niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto są:

• spowolnienie, zmniejszony poziom koncentracji,
• ogólne osłabienie, spadek siły mięśniowej, męczliwość,
• obrzęki śluzowate,
• skłonność do otyłości,
• powolne tętno i niskie ciśnienie krwi,
• łamliwość i wypadanie włosów,
• rogowacenie i suchość skóry.

Jeśli w początkowej fazie choroby pojawia się czasowo nadczynność tarczycy, to objawia się ona:

• nadmiernym pobudzeniem i aktywnością,
• przyspieszeniem metabolizmu i utratą wagi,
• podwyższoną temperaturą ciała,
• przyspieszonym tętnem.

Objawy neurologiczne i psychiczne w przebiegu choroby Hashimoto

Stan podwyższonej aktywności, zwiększonej odpowiedzi na bodźce zewnętrzne, bezsenność, a niekiedy nawet agresja to niektóre z objawów nadczynności tarczycy pojawiających się również w przebiegu zespołu Hashimoto. Mogą one być mylone z chorobami psychicznymi, np. o typie choroby dwubiegunowej lub schizofrenii.

Niedoczynność tarczycy również może powodować objawy neurologiczne i związane ze sferą psychiczną. Odruchy ścięgniste mogą być osłabione lub zniesione, czas reakcji wydłuża się, zdolność do pracy umysłowej ulega ograniczeniu w związku z wydłużeniem czynności kojarzeniowych i osłabieniem zapamiętywania. Częstym powikłaniem niedoczynności tarczycy jest depresja.

Jeśli choroba Hashimoto zaczyna się we wczesnym wieku, może u dzieci i młodzieży wpływać w znaczący sposób na ich rozwój, zarówno fizyczny, jak i umysłowy oraz emocjonalny. Obserwuje się zmniejszoną wydolność fizyczną, niedobór wzrostu, zaburzenia rozwoju motorycznego, brak postępów w nauce, opóźnienie względem grupy rówieśniczej, problemy z dojrzewaniem emocjonalnym.

Hashimoto - badania

W przypadku wystąpienia wskazanych wyżej objawów konieczna jest wizyta u lekarza w celu postawienia prawidłowej diagnozy. Pierwszym badaniem, które wykonuje specjalista, jest tzw. badanie palpacyjne pozwalające wstępnie określić czy tarczyca ma odpowiednią wielkość. W Hashimoto może ona ulegać szybkiemu zmniejszaniu się.

Kolejnym etapem diagnostyki jest wykonanie badań poziomu hormonu TSH oraz przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO we krwi. Uzupełniająco zlecane jest USG tarczycy, które nie tylko daje pogląd na stan gruczołu, ale także pozwala wykryć ewentualne guzki.

Czy do rozpoznania choroby Hashimoto wystarczy oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TPO?

Formalnie, żeby rozpoznać chorobę Hashimoto trzeba wykonać oznaczenie przeciwciał anty-TPO, ewentualnie anty-TG. Ale należy też mieć oznaczenia hormonalne – niedoczynność tarczycy jawną albo subkliniczną, czyli co najmniej podwyższone TSH, albo ewentualnie podwyższone TSH i obniżone FT4 i dodatnie przeciwciała anty-TPO. Żeby mieć pewność i nie pomylić Hashimoto z chorobą Gravesa Basedowa powinno się jeszcze oznaczać przeciwciała przeciwko receptorom dla TSH. Niezbędne są też badania ultrasonograficzne tarczycy, bo żeby rozpoznać chorobę Hashimoto muszą być spełnione dwa z trzech warunków: niedoczynność tarczycy, wynik USG sugerujący chorobę Hashimoto lub niedoczynność tarczycy i dodatnie przeciwciała anty-TPO.

- wyjaśnia dr n. med. Grzegorz Sokołowski - endokrynolog i internista z krakowskiej Intima Clinic, zajmującej się szeroko pojętym zdrowiem intymnym kobiet.

Leczenie choroby Hashimoto

Postawienie odpowiedniej diagnozy pozwala obrać odpowiednią taktykę w leczeniu choroby Hashimoto.

Podjęcie leczenia choroby jest bardzo ważne, ponieważ nieleczona Hashimoto może wywołać szereg powikłań. U osób chorych zbyt późno zdiagnozowanych pojawiają się zaburzenia kardiologiczne, a nawet objawy psychiczne - lęki, częste wahania nastroju oraz depresja. W przypadku nieleczenia schorzenia u dzieci konsekwencją może być niedorozwój umysłowy.

Głównym celem leczenia jest łagodzenie objawów. Najczęściej leczenie polega na podawaniu leków przeciwzapalnych oraz przyjmowaniu indywidualnie dobranej dawki hormonu tarczycowego (lewotyroksyny). Ten drugi środek należy przyjmować do końca życia, co jakiś czas, zależnie od zachodzących w tarczycy zmian, korygując jego dawkę.

W przypadkach, kiedy rozwija się wole, które ze względu na swój rozmiar staje się przyczyną uciążliwych dolegliwości, chorych poddaje się leczeniu operacyjnemu. Zabieg polega na całkowitym lub subtotalnym wycięciu tkanki gruczołowej. Oznacza to, że niezbędne do funkcjonowania organizmu hormony chorzy muszą do końca życia przyjmować w postaci leków.

Czy chorobę Hashimoto można wyleczyć?

Ponieważ choroba Hashimoto ma podłoże autoimmunologiczne, nie można jej całkowicie wyleczyć. Postępujące zwłóknienie i zanik tarczycy jest procesem nieodwracalnym. Działania lecznicze zmierzają do zahamowania postępu choroby i spowolnienia rozwoju zmian anatomicznych w tkance gruczołowej. Komfort życia pacjenta jest podnoszony dzięki likwidacji wikłających chorobę objawów niedoczynności tarczycy.

Hashimoto – leczenie naturalne

Leczenie naturalne choroby Hashimoto można traktować jako postępowanie uzupełniające. Pozytywną rolę odgrywa dieta pozbawiona dużych ilości jodu, wolnych rodników czy substancji chemicznych mogących mieć drażniących wpływ na układ immunologiczny. Osoby o zwiększonej wrażliwości na niektóre zewnętrzne antygeny powinny unikać ekspozycji na nie, gdyż ich obecność pobudza układ odpornościowy, nasila autoagresję i intensyfikuje objawy choroby Hashimoto.

Hashimoto a ciąża

Hashimoto nie wyklucza zajścia w ciążę. Niemniej jednak u kobiet, które borykają się z tą dolegliwością, może wystąpić ryzyko częstszych poronień (nawet 3-5 razy częściej niż w przypadku osób zdrowych). Dlatego też ważne jest, aby także w okresie planowania ciąży wdrożyć odpowiednie leczenie, którego głównym zadaniem jest utrzymanie poziomu TSH na stosunkowo niskim poziomie.

Jaką dietę stosować przy Hashimoto?

Dieta przy chorobie Hashimoto odgrywa bardzo istotną rolę. Poniżej znajduje się kilka rad dotyczących tego, co należy jeść, gdy zdiagnozowane zostanie to schorzenie. Oto zasady diety optymalnej.

1. Zazwyczaj Hashimoto towarzyszy wzrost wagi głównie ze względu na spowolnienie pracy jelit. Chorzy powinni spożywać dwa razy więcej błonnika niż osoby zdrowe. Źródłem tego składnika są m.in. jabłka, banany, marchewka, migdały, buraki.
   
2. Powinno się unikać mleka, twarogu i jogurtu. Hashimoto może towarzyszyć nietolerancja laktozy. Ponadto należy ograniczyć spożywanie cukrów prostych na rzecz węglowodanów złożonych.
   
3. Niewskazane jest również spożywanie gotowych wędlin, soi i produktów sojowych, kawy, czarnej herbaty, alkoholu, orzechów i pomidorów.

Dość często można spotkać się z opinią, że osoby cierpiące na chorobę Hashimoto powinny przejść na dietę bezglutenową. Uważa się, że może wystąpić u nich nietolerancja na gluten, dlatego też konieczne jest całkowite wyeliminowanie go z jadłospisu. Wielu specjalistów nie podziela jednak takiej opinii i nie zaleca odstawienia glutenu.

Czy przy Hashimoto faktycznie trzeba odstawić gluten?

Nie. Ten pogląd bierze się stąd, że Hashimoto czasem współistnieje z chorobą trzewną (celiakią), która charakteryzuje się dożywotnią nietolerancją glutenu. Wiele osób utożsamia Hashimoto z koniecznością diety bezglutenowej, jednak w przypadku występowania samej choroby tarczycy – nie jest to uzasadnione.

- przekonuje dr n. med. Grzegorz Sokołowski

Bibliografia:

http://www.phie.pl/pdf/phe-2011/phe-2011-3-577.pdf

http://okiemdietetyka.pl/dieta-w-chorobie-hashimoto-tylko-fakty/

1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.

2. D. Shoback, D. Gardner, Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana, red. A Lewiński, Lublin 2011.