Osutka w ciąży, czyli tzw. świąd ciężarnych, jest jednym z typów wysypki. Zazwyczaj przebiega łagodnie, ale w cięższych przypadkach wywołuje żółtaczkę.
Co to jest osutka?
Mianem osutki określa się zmiany na skórze lub/i błonach śluzowych (jamy ustnej, jamy nosowej, narządów płciowych) w postaci plamek, grudek bądź pęcherzyków – stąd podział na osutkę plamistą, grudkową i plamisto-grudkową. Tak osutka skórna, jak i osutka błon śluzowych może być zwiastunem różnych chorób, niekoniecznie dermatologicznych. Zdarza się też – zwłaszcza u dzieci i kobiet ciężarnych – że ma charakter przejściowy (ustępuje samoistnie po 4–6 tygodniach). Ponieważ jednak niektóre jej odmiany mogą wiązać się z powikłaniami (posocznicą, ostrą niewydolnością narządów wewnętrznych), zawsze wymaga przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki u dermatologa.
Osutka polekowa – co może ją wywołać?
Właściwości farmakologiczne niektórych preparatów oraz indywidualne skłonności do reakcji uczuleniowych przyczyniają się do występowania osutki polekowej. Może ona wystąpić zarówno po miejscowym, jak i doustnym zastosowaniu farmaceutyku. Największe ryzyko działania niepożądanego w postaci wykwitów skórnych niesie za sobą zażywanie niektórych leków:
- z grupy NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych),
- uspokajających i nasennych (z pochodnymi kwasu barbiturowego),
- przeciwbakteryjnych (zwłaszcza antybiotyków beta-laktamowych),
- moczopędnych i przeciwnadciśnieniowych (z furosemidem),
- przeciwdrgawkowych (pochodnych hydantoiny),
- przeciwreumatycznych (z solami złota),
Osutkę polekową może wywołać także hormonalna terapia antykoncepcyjna i ekspozycja na działanie promieni słonecznych, które mają zdolność do aktywowania pewnej grupy alergenów. Istnieje wiele postaci klinicznych osutki polekowej – jedne są niegroźne, inne bardzo niebezpieczne. Do pierwszej grupy zalicza się np. rumień, osutkę liszajowatą, osutkę trądzikopodobną.
Osutka wirusowa i bakteryjna – jakim chorobom towarzyszy?
Czynnikami zwiększającymi ryzyko osutki plamisto-grudkowej są też zakażenia wirusami (np. EBV, który powoduje mononukleozę zakaźną), pierwotniakami (np. Toxoplasma gondii odpowiedzialnym za toksoplazmozę) i bakteriami (m.in. paciorkowcem, prątkami gruźlicy). Z tego typu infekcji może się rozwinąć rumień guzowaty, który rozpoznaje się po bolesnych wykwitach na podudziach. Znane są również przypadki osutki opryszczkowej (wywołanej przez wirus HSV) oraz osutki kiłowej (związanej z obecnością w organizmie krętka bladego).
Osutka u kobiet w ciąży i u dzieci – co oznacza?
Przyczynami osutki bywają odra i ospa wietrzna. Poza tym wysypka może wystąpić w wyniku kontaktu skóry z trującymi bluszczami, np. sumakiem jadowitym, po ugryzieniu kleszcza, na skutek różnych alergii, choćby na preparaty odstraszające komary, a także z powodu zagnieżdżenia się pasożyta (osutka świerzbopodobna). Swędzące ogniska pokrzywkowe na brzuchu kobiety ciężarnej, pojawiające się często około 35. tygodnia ciąży jako konsekwencja zmian hormonalnych (nieprawidłowej reakcji wątroby na podwyższoną ilość estrogenów), również nie powinny być powodem do obaw, ponieważ najprawdopobniej nie stwarzają zagrożenia dla płodu. Osutki w ciąży nie należy jednak bagatelizować, gdyż jej przyczyna może się okazać inna. Wysypki nie wolno też rozdrapywać, by nie doprowadzić do rozwoju zakażenia.
Jak leczyć osutkę plamistą i grudkową?
O metodzie zwalczania osutki decyduje lekarz dermatolog na podstawie rozpoznania typu wysypki oraz określenia przyczyn zmian skórnych. W przypadku osutki polekowej leczenie może polegać po prostu na odstawieniu preparatów odpowiedzialnych za jej powstanie i – ewentualnie – stosowaniu środków przeciwhistaminowych, które zapobiegają świądowi. Przy innych postaciach klinicznych sprawdzają się: maść ichtiolowa, aerozole i płyny odkażające, jodek potasu, preparaty glukozy, preparaty glikokortykosteroidowe (te ostatnie są jednak przeciwwskazane przy pokrzywce przewlekłej). Osutka o bardzo ciężkim przebiegu, która zdarza się niezwykle rzadko (przyjmuje postać toksycznej nekrolizy naskórka), wymaga hospitalizacji.
Bibliografia:
M. Czarnecka-Operacz, P. Silny, Osutki polekowe, „Alergia–Astma–Immunologia” 5(3)/2000
D. Roguś-Skorupska, Dermatozy swoiste dla okresu ciąży, „Nowa Medycyna” 11/2000