Nefrostomia to wytworzenie połączenia (przetoki) pomiędzy układem wyprowadzającym mocz z nerki a powłokami ciała. Wychodzący na zewnątrz dren odprowadza mocz, zapobiegając wodonerczu i niewydolności nerek.

Budowa układu kielichowo-miedniczkowego nerki

Układ kielichowo-miedniczkowy (UKM) to struktura służąca wyprowadzeniu moczu wytworzonego w nerce do moczowodu, który transportuje go dalej do pęcherza moczowego. W skład układu wchodzą kielichy – odbierające mocz z poszczególnych segmentów nerki – i miedniczka – przestrzeń powstająca z zespolonych kielichów i połączona bezpośrednio z moczowodem. Układ kielichowo-miedniczkowy znajduje się we wnęce nerki – po jej przyśrodkowej (przykręgosłupowej) stronie.

Nefrostomia – wskazania

Wskazania do nefrostomii mogą wynikać z ostrych lub przewlekłych stanów chorobowych. W zależności od przyczyny nefrostomię zakłada się na pewien czas lub na stałe (w sytuacjach, gdy nie ma szansy na odtworzenie prawidłowej drogi odpływu moczu).

Bezpośrednią przyczyną zakwalifikowania do zabiegu jest jedno- lub obustronna niedrożność moczowodów. Stopniowe zablokowanie odpływu z nerki powoduje początkowo powstanie wodonercza (ściany UKM ulegają rozciągnięciu i tworzy się większa niż fizjologicznie przestrzeń, w której zalega mocz), a następnie dochodzi do stopniowego zaniku miąższu nerki i jej niewydolności. Wodonercze może być wikłane przez infekcję – powstające roponercze może być nawet przyczyną posocznicy (sepsy) i zagrożenia życia.

Nagłe zablokowanie odpływu moczu z nerek powoduje powstanie tzw. ostrej zanerkowej niewydolności nerek, która szybko prowadzi do bezmoczu i mocznicy. Jeśli pacjent nie może być zakwalifikowany do wytworzenia nefrostomii, jedynym ratunkiem jest dla niego dializa.

Przyczyny bloku odpływu moczu

Blok odpływu moczu jest najczęściej spowodowany przez kamienie nerkowe, które mogą całkowicie zamknąć światło moczowodu. Najbardziej skomplikowanym i niebezpiecznym przypadkiem jest tzw. kamica odlewowa, w której przebiegu wielki kamień wypełnia niemal całkowicie przestrzeń miedniczki, uniemożliwiając wypływ moczu drogami natury. W związku z rozmiarem kamienia jego usunięcie wymaga operacji chirurgicznej – rozcięcia dróg moczowych i usunięcia złogów. Zabieg można wykonać, wprowadzając przezskórnie, pod kontrolą USG, uroskop – narzędzie endoskopowe, które pozwala na rozkruszenie kamienia na mniejsze części i ich usunięcie.

Przyczynami, które powodują konieczność wytworzenia nefrostomii na stałe, są m.in.:

• choroby nowotworowe przebiegające z uszkodzeniem moczowodów,
  
• zwłóknienia powodujące zwężenie lub zarośnięcie moczowodu (pozapalne, gruźlicze, po radioterapii związanej z nowotworem innego narządu),
  
• urazy,
  
• powikłania związane z zabiegami chirurgicznymi,
  
• choroba Ormonda (pierwotne zwłóknienia w obrębie przestrzeni zaotrzewnowej).
  

Jak wykonuje się przetokę nerkową?

Nefrostomię wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Pod kontrolą ultrasonograficzną wprowadza się przez skórę okolicy lędźwiowej specjalne narzędzie umożliwiające wkłucie się do jednego z kielichów lub do miedniczki i wprowadzenie tam specjalnego cewnika nefrostomijnego. Jego drugi koniec jest podszywany do skóry i łączony z workiem zbierającym mocz. Niektóre odmiany cewników nefrostomijnych nie wymagają podszywania ze względu na fakt, że ich pozycja jest stabilizowana za pomocą specjalnego balonika.

Powikłania nefrostomii

Powikłania związane z nefrostomią mogą być związane z samym zabiegiem albo pojawiać się już w okresie jej normalnego użytkowania.

Komplikacje okołooperacyjne obejmują głównie:

• krwawienia,
  
• infekcje,
  
• nieszczelność nefrostomii z wyciekiem moczu poza UKM,
  
• niedrożność przetoki,
  
• reakcje na wprowadzenie do organizmu obcego materiału.
  
• Powikłania późne to:
  
• infekcje drobnoustrojami wprowadzonymi przez cewnik (odmiedniczkowe zapalenia nerek),
  
• niedrożność lub wypadnięcie cewnika,
  
• zmiany skórne w miejscu wyprowadzenia cewnika.
  

Jak dbać o nerki? odpowiedz znajdziecie w filmie: 

Pielęgnacja nefrostomii

Chory z jedno- lub obustronną nefrostomią musi prowadzić oszczędzający tryb życia i poddany jest pewnym ograniczeniom. Ze względu na obecność drenu (drenów) w okolicy lędźwiowej nie może zwykle spać na plecach, korzystać z oparcia podczas siedzenia (co może np. ograniczać możliwości podróżowania samochodem). Jego aktywność ruchowa musi być bardzo ograniczona, by nie dopuścić do przemieszczenia cewnika. Dokładne wskazania określa lekarz, biorąc pod uwagę stan chorego i miejsce wyprowadzenia nefrostomii.

Niezmiernie ważna jest pielęgnacja drenu wyprowadzającego i otaczającej go skóry. Po zabiegu pacjent uczy się, jak wymieniać worki, zakładać opatrunek i zabezpieczać dren w miejscu jego podszycia do skóry tak, by uniknąć wprowadzenia do cewnika bakterii oraz by nie doszło do zmian skórnych. Istotne jest też kontrolowanie ilości zbieranego do worka moczu, gdyż gwałtowne jej zmniejszenie może świadczyć o wysunięciu się cewnika z UKM lub o jego niedrożności. Cewnik jest okresowo wymieniany – zabieg wykonuje się w warunkach szpitalnych.

Nefrostomia u kobiet w ciąży

Dzięki nefrostomii osoba chora ma szansę na uzyskanie prawidłowej wydolności nerek i na donoszenie ciąży. Okres ten jednak wymaga ścisłej współpracy z nefrologiem i urologiem ze względu na fakt, że warunki anatomiczne w obrębie jamy brzusznej zmieniają się znacząco. Może to zwiększać ryzyko infekcji czy przemieszczenia się cewnika.