Potas jest jednym z najważniejszych pierwiastków w organizmie. To właśnie dzięki niemu regulowana jest równowaga kwasowo-zasadowa. Nadmiar potasu bardzo szybko wywołuje objawy przynoszące negatywne skutki dla organizmu, m.in. prowadzi do groźnych zaburzeń rytmu serca.

Nadmiar potasu w organizmie – co to oznacza?

Nadmiar potasu stwierdza się, gdy poziom pierwiastka w osoczu przekracza 5,5 mmol/l. Stan ten może mieć trzy rodzaje. Wyróżnia się hiperkaliemię:

• łagodną (5,5–6 mmol/l),
  
• umiarkowaną (6,1–7 mmol/l),
  
• ciężką (≥7 mmol/l).
  

Nadmiar potasu stwierdza się u ok. 8–10% osób hospitalizowanych. Podczas ciężkiej hiperkaliemii śmiertelność waha się od 35 do 67% (według różnych źródeł). Aby uchronić osobę borykającą się z nadmiarem potasu we krwi od ciężkich powikłań (np. śmierci), należy jak najszybciej rozpocząć leczenie. Polega ono m.in. na podaniu specjalistycznych leków umożliwiających szybkie wydalenie nadmiaru potasu z organizmu.

Dlaczego pojawia się nadmiar potasu?

Przyczyny nadmiaru potasu w organizmie mogą być różne. Ciało człowieka w stanie zdrowia doskonale radzi sobie z normalizacją poziomu jonów w przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej. Aby doszło do jego wzrostu, musi nastąpić problem z jego wydalaniem z organizmu, a przy tym: spożywanie go w pokarmach, przyjmowanie go pozajelitowo (np. w płynie dializacyjnym o dużym stężeniu potasu), stosowanie niektórych leków (np. sole potasowe penicyliny) bądź krwotok w przewodzie pokarmowym. Z kolei zaburzenia w wydalaniu potasu mogą być związane z: chorobami nerek, czynnościowym zaburzeniem jego wydalania, uwalnianiem potasu z komórek, posocznicą, niedokrwistością hemolityczną, sepsą, chorobą Addisona, kwasicą, masywnymi urazami oparzeniowymi i przetaczaniem dużej ilości krwi, a także ze stosowaniem leków.

Nadmiar potasu – rozpoznanie i objawy

Sprawdzenie, czy nadmiar potasu występuje w organizmie, nie jest łatwe. Diagnozę może utrudnić pojawienie się objawów towarzyszących chorób współistniejących. Najczęściej jednak do potwierdzenia, czy dane symptomy wskazują na nadmiar tego pierwiastka, wykonuje się test krwi na stężenie jonów potasu. Czasami pierwszym badaniem przeprowadzanym u osób skarżących się na zaburzenia pracy serca jest elektrokardiografia, powszechnie znana jako EKG. Zmiany w zapisie widoczne są u tych, u których stwierdza się stężenie potasu powyżej 6,7 mmol/l.

Objawy nadmiaru potasu mogą być różne. Warto podkreślić, że w łagodnym i umiarkowanym rodzaju hiperkaliemii nie są one zauważalne i najczęściej do wykrycia nieprawidłowości dochodzi przypadkowo, np. przy okazji innych badań diagnostycznych. Do widocznych objawów nadmiaru potasu zalicza się m.in.: skurcze mięśni, splątanie, rozdrażnienie, wymioty, zmniejszenie siły mięśniowej, bradykardię, ból w klatce piersiowej, ogólne osłabienie, zaburzenia świadomości, a nawet porażenie mięśni i zatrzymanie krążenia, które skutkuje śmiercią.

Jak usunąć nadmiar potasu? – leczenie

Leczenie nadmiaru potasu, czyli hiperkaliemii, jest zależne od stężenia pierwiastka w organizmie, przyczyny zaburzenia, a także tempa jego narastania. Leczenie ma na celu unormowanie poziomu potasu we krwi, usunięcie jego nadmiaru z przestrzeni zewnątrzkomórkowej i zapobieganie powikłaniom.

Nadmiar potasu w postaci łagodnej lub umiarkowanej można zniwelować np. zmianami w diecie. Czasami włącza się również stosowanie leków moczopędnych. W przypadkach ciężkiej hiperkaliemii konieczna jest nagła interwencja, która zawsze kończy się hospitalizacją. W leczeniu stosowane są środki, takie jak: salbutamol, wodorowęglan sodu, furosemid, glukoza z insuliną, żywice jonowymienne i chlorek wapnia. Czasami, gdy terapia ta jest nieskuteczna lub gdy poziom potasu zagraża życiu i nie ma czasu na leczenie zachowawcze, konieczne jest wykonanie dializy. W trakcie leczenia nadmiaru potasu co jakiś czas sprawdzane są jego efekty poprzez badanie stężenia pierwiastka w organizmie.

Bibliografia:

https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/2769/%C5%9Alusarczyk%20Krzysztof%20Hiperkaliemia%20leczenie%20przedszpitalne%20i%20szpitalne%202015.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/download/12180/10058

https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12229/10107

http://fpn.sum.edu.pl/archiwum/publikacje/2007/publikacja2_nr1112_2007.pdf

http://www.nowinylekarskie.ump.edu.pl/uploads/2012/6/658_6_81_2012.pdf