Mykoplazmy to drobnoustroje oporne na działanie większości antybiotyków ze względu na brak ściany komórkowej. Są to najmniejsze znane bakterie zasiedlające błony śluzowe układu oddechowego i moczowego ludzi, ale również niektórych zwierząt. Poznano wiele gatunków tych drobnoustrojów. Są płaskie i mają wiele różnych mechanizmów ułatwiających przyleganie do błon śluzowych. Główne chorobotwórcze mykoplazmy u człowieka to Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealyticum i Ureaplasma parvum.

Co to jest mykoplazma?

Mykoplazma to bakteria wywołująca chorobę o nazwie mykoplazmoza. Zakażenia Mycoplasma pneumoniae są rozpowszechnione na całym świecie, wywołują objawy chorobowe ze strony układu oddechowego. Szczególnie dotykają młodych dorosłych i dzieci, czyli osoby między 5. a 20. rokiem życia.

Co kilka lat zdarzają się epidemie bakterii, obejmujące przede wszystkim zamknięte populacje, jak szkoły, koszary wojskowe, przedszkola, internaty. Powszechne są również rodzinne zakażenia. Dorośli zarażają się zazwyczaj od dzieci. Choroba nawraca seriami co 2–3 tygodnie. Drogą zakażenia jest droga kropelkowa.

Mykoplazmy genitalne mogą zasiedlić organizm dziecka już podczas porodu naturalnego i przechodzenia noworodka przez kanał rodny. U dorosłych do zakażenia dochodzi poprzez kontakt seksualny. W epidemiologii i udziale mykoplazm w wywołaniu chorób należy zawsze uwzględnić fakt, że mogą występować u zdrowych osób, nie wywołując objawów chorobowych.

Objawy zakażeń mykoplazmami

Mykoplazmoza, czyli choroba wywołana przez mykoplazmy, może powodować różne objawy w zależności od typu bakterii. Inny obraz chorobowy będzie w przypadku zakażenia Mycoplasma pneumoniae, a inny w przypadku mykoplazmy genitalnej.

Mycoplasma pneumoniae wywołuje przede wszystkim klasyczną postać zapalenia płuc. Bardzo często jednak może powodować infekcje poza tkanką płucną. U małych dzieci z reguły rozwija się zakażenie górnych dróg oddechowych. U dzieci starszych i dorosłych infekcja Mycoplasma pneumoniae obejmuje częściej dolne drogi oddechowe, czyli zapalenie płuc i oskrzeli.

Czas wylęgania choroby jest zdecydowanie dłuższy niż w przypadku infekcji dróg oddechowych o innej etiologii. Początkowo objawy nie są swoiste, pojawiają się: gorączka, ból głowy, kaszel, a także objawy grypopodobne, jak bóle mięśni i osłabienie. Czas narastania objawów jest wydłużony, plwocina jest biała, nie ma w niej krwi. Rzadko pojawiają się objawy z innych układów, jak np. wymioty lub biegunka. Zdarza się, że Mycoplasma pneumoniae występuje pod postacią pęcherzowego zapalenia błony bębenkowej, co objawia się bólem ucha. U osób z upośledzoną odpornością i w przebiegu chorób polegających na wadach budowy hemoglobiny niekiedy przebieg mykoplazmozy jest ciężki.

Mykoplazmy genitalne wywołują np. nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej. Są jednym z czynników waginozy bakteryjnej. Zdarzają się przypadki zakażeń wód płodowych i porodów przedwczesnych.

Bardzo rzadko rozpoznaje się inne postacie zakażeń, jak np. reaktywne zapalenie stawów wywołane przez ureaplazmę.

Rozpoznanie i diagnostyka mykoplazm

W przypadku pojawienia się objawów świadczących o zakażeniu, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać badania służące określeniu czynnika etiologicznego. Niestety ciężko jest odróżnić infekcję Mycoplasma pneumoniae od innych czynników etiologicznych zapaleń górnych lub dolnych dróg oddechowych. Badanie pozwalające ukierunkować rozpoznanie na mykoplazmy to zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej. W przypadku zakażenia mykoplazmą zmiany płucne są znaczne, natomiast nie ma żadnych zmian osłuchowych.

Badania krwi w postaci badań serologicznych i wykrywania przeciwciał nie są przydatne, ponieważ przeciwciała pojawiają się bardzo późno. Hodowla mykoplazm również nie jest pomocna, gdyż ten typ bakterii wymaga specjalnego podłoża i bardzo długiego czasu (około 2 tygodni).

Diagnostykę zakażeń utrudnia dodatkowo fakt, że mykoplazmy występują powszechnie na błonach śluzowych układu moczowo-płciowego i oddechowego. Trudno jest więc jednoznacznie interpretować wyniki analiz.

Leczenie mykoplazmozy

Leczenie zależy od objawów i postaci choroby. W przypadku zakażeń dróg oddechowych u dzieci i dorosłych często w ogóle nie jest ono konieczne. Zazwyczaj stosuje się leczenie domowe objawowe, odpoczynek i unikanie kontaktu z innymi ludźmi. Mycoplasma pneumoniae wywołująca zapalenie płuc jest leczona antybiotykami, podobnie jak mykoplazmy genitalne. Leczenie trwa nawet 21 dni. Zapalenia płuc mają charakter samoograniczający się, nie zagrażają życiu, jednak antybiotyki pozwalają skrócić czas trwania choroby. Leczenie nie prowadzi do całkowitej eradykacji bakterii.