Badanie morfologiczne krwi to badanie mające na celu określenie dokładnego podstawowego składu naszej krwi. Krew jest płynem ustrojowym zapewniający transport różnych substancji po organizmie człowieka. Komórki krwi dzielą się na erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Każda z nich pełni określone funkcje.

Na czym polega badanie morfologii krwi?

Morfologia krwi pozwala określić liczbę komórek w układzie krwionośnym i ocenić ich budowę. Badanie wykonuje się z krwi żylnej pobieranej do probówki z odpowiednim antykoagulantem. Bezpośrednio po badaniu krew z danym antykoagulantem musi być dokładnie zmieszana. Obecnie stosowane są w laboratoriach dwie metody badania:

• badanie za pomocą automatycznych analizatorów hematologicznych,
  
• badanie mikroskopowe.

Morfologia krwi a erytrocyty

Analiza erytrocytów polega na pomiarach stężeń hemoglobiny oraz liczby i objętości erytrocytów. Na podstawie tych wyników wylicza się dodatkowo wartość hematokrytu, wskaźników erytrocytowych.

Hemoglobina (Hb) – czerwony barwnik krwi zawarty w erytrocytach. Jej podstawową funkcją jest transport tlenu. Normy hemoglobiny są następujące:

• mężczyźni – 14–18 g/dl
  
• kobiety niebędące w ciąży – 12–16 g/dl
  
• kobiety ciężarne – 11–14 g/dl.
  

Zmniejszenie stężenia hemoglobiny jest podstawowym wykładnikiem niedokrwistości, czyli anemii. Zwiększone stężenie sugeruje nadkrwistość, czyli czerwienicę.

Erytrocyty (RBC – red blood cells) – czerwone krwinki. Odgrywają kluczową rolę w transporcie tlenu z płuc do pozostałych tkanek organizmu. Norma u kobiet wynosi 3,5–5,2 mln/μl, a u mężczyzn 4,2–5,4 mln/μl.

Hematokryt (Ht) jest badaniem pozwalającym ocenić odsetek czerwonych krwinek w całej objętości krwi.

Przyczyny zmniejszonego hematokrytu i zmniejszonej ilości erytrocytów to:

• niedokrwistość,
  
• ciąża,
  
• stany przewodnienia.
  

Przyczyny wzrostu hematokrytu i wzrostu ilości erytrocytów to głównie czerwienica.

Zobacz także: Badanie HCT czyli badanie erytrocytów – jak odczytywać i interpretować wyniki?

W wynikach morfologii krwi spotkać się można również z następującymi skrótami dotyczącymi analizy układu czerwonokrwinkowego:

• MCV (mean corpuscular volume) – średnia objętość erytrocytów. Wzrost MCV może być związany z przewlekłymi chorobami wątroby, niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12, natomiast spadek wynika często z niedoboru żelaza lub pojawia się w przebiegu wielu przewlekłych chorób.
  
• MCH (mean corpuscular haemoglobin) – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie. Wynik poniżej normy może być związany z taką chorobą jak talasemia, jednak częściej wynika ze spadku poziomu żelaza.
  
• MCHC (mean corpuscular haemoglobin concentration) – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie. Wzrost wskazuje na wrodzoną lub nabytą sferocytozę. Spadek występuje w przebiegu wielu chorób przewlekłych, a także przy niedoborze żelaza.
  

Innym ważnym wskaźnikiem układu czerwonokrwinkowego są retikulocyty (RC). Są to maleńkie, młode, pozbawione jądra komórki, które dopiero dojrzewają do formy erytrocytów. Wzrost ich wskaźnika wskazuje na szybką, nadmierną produkcję krwinek czerwonych w szpiku. Może to wynikać z przerzutów nowotworowych w kości, z leczenia stymulującego erytropoezę, z niedokrwistości hemolitycznej prowadzącej do zwiększonej produkcji erytrocytów. Spadek ilości retikulocytów może występować w niedokrwistościach aplastycznych.

Poziom leukocytów w morfologii krwi

Leukocyty to białe krwinki (WBC – white blood cells), stanowiące niejednorodną populację komórek. We krwi obwodowej dzięki badaniu morfologicznemu można wyróżnić następujące populacje:

• granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
  
• granulocyty kwasochłonne (eozynofile)
  
• granulocyty zasadochłonne (bazofile)
  
• limfocyty
  
• monocyty.
  

Dokładny procentowy rozkład tych podtypów leukocytów prezentuje rozmaz krwi. Takie badanie wchodzi w skład morfologii, jednak w punkcie poboru krwi trzeba zaznaczyć, że chce się wykonać badanie morfologiczne krwi z rozmazem, a nie podstawowe.

Przyczyny zwiększenia ilości neutrofilów:

• ostre zakażenia bakteryjne
  
• dna moczanowa
  
• urazy
  
• stres
  
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
  
• białaczki szpikowe
  
• niektóre zatrucia
  
• mocznica
  
• cukrzycowa kwasica ketonowa.
  

Przyczyny wzrostu bazofilów:

• przewlekła białaczka szpikowa
  
• przewlekła białaczka mielomonocytowa
  
• czerwienica prawdziwa.
  

Przyczyny wzrostu limfocytów:

• zakażenia bakteryjne
  
• wirusowe zapalenie wątroby
  
• przewlekłe białaczki limfoidalne
  
• zakażenia wirusowe.
  

Badanie poziomu płytek krwi w morfologii

Płytki krwi (trombocyty) są najmniejszymi, pozbawionymi jądra komórkowego elementami morfotycznymi krwi. Biorą udział w procesach krzepnięcia i hemostazy. Prawidłowy poziom płytek to 150 000–400 000/ μl.

Mała ilość płytek, czyli trombocytopenia lub małopłytkowość, może być wywołana przez:

• zwłóknienie szpiku
  
• choroby nowotworowe
  
• zakażenia
  
• choroby autoimmunologiczne
  
• leki.
  

Zbyt duża ilość płytek krwi, czyli trombocytoza (nadpłytkowość) może wskazywać na chorobę, jaką jest nadpłytkowość samoistna.

Któryś ze wskaźników morfologicznych odbiega od normy? Skonsultuj się z lekarzem.

Najczęściej minimalne odchylenia od normy nie są wskazaniem do natychmiastowego wdrożenia leczenia, choć warto już wtedy wykluczyć ewentualne przyczyny danych zmian. Znaczne odchylenie od normy obliguje do dokładnej diagnostyki i określenia przyczyny tych zaburzeń.