Makrosomia płodu, zwana także hipertrofią wewnątrzmaciczną, jest stosunkowo częstym zaburzeniem płodu i może dotyczyć nawet 10% wszystkich ciąż. Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą doprowadzić do nadmiernej masy płodu, dlatego w pewnych sytuacjach lekarze zwracają dużą uwagę na profilaktykę makrosomii.
Makrosomia – co to jest?
Makrosomia, w skrócie LGA (z ang. large for gestational age), może być stwierdzona na etapie życia płodowego dziecka oraz bezpośrednio po jego urodzeniu. Makrosomia u noworodka występuje, gdy narodzone dziecko waży powyżej 4000g, lub gdy jego masa urodzeniowa jest większa niż 90. percentyl w stosunku do konkretnego wieku ciążowego. Obecnie uważa się, że odpowiednio zdiagnozowana makrosomia powinna uwzględniać wartość długości ciała, masy urodzeniowej do siatek centylowych odpowiednich dla populacji, w której urodziło się dziecko, rasy, płci oraz wieku ciążowego matki. Jak informują lekarze, wyróżnia się 3 kategorie makrosomii płodu. Makrosomia I stopnia zachodzi, gdy masa urodzeniowa ciała wynosi 4000–4500 g, makrosomia II stopnia, gdy masa urodzeniowa mieści się między 4500–5000 g oraz makrosomię III stopnia, gdy waga urodzeniowa noworodka przekracza 5000 g.
Makrosomia płodu – rozpoznanie oraz przyczyny
Makrosomia na etapie życia płodowego może zostać rozpoznana za sprawą standardowych badań wykonywanych w czasie ciąży. Diagnostyka hipertrofii wewnątrzmacicznej najczęściej opiera się na badaniu ginekologicznym, a także na ocenie masy ciała płodu za pomocą badania ultrasonograficznego jamy brzusznej (USG brzucha). Jak wyjaśniają ginekolodzy, najczęstszym objawem makrosomii płodu jest widoczne powiększenie macicy, znacznie odbiegające od zmian w przebiegu ciąży fizjologicznej (bez komplikacji).
Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu makrosomii są ciąża przenoszona, wiek ciężarnej powyżej 35 lat, cukrzyca w ciąży, duży wzrost wagi w ciąży, poprzednie porody z masą urodzeniową noworodka powyżej 4,5 kg (makrosomia II i III stopnia), a także płeć męska płodu. Inną przyczyną makrosomii płodu może być wielorództwo lub nadciśnienie tętnicze. Uważa się, że wielkość płodu może wywołać wiele niebezpieczeństw w przypadku porodu naturalnego, zarówno u matki, jak i u noworodka. Nie istnieje żadne terapeutyczne postępowanie w przypadku wykrycia hipertrofii wewnątrzmacicznej. Istotną kwestią jest wybór odpowiedniego sposobu ukończenia ciąży. Jeśli zdaniem lekarzy makrosomia płodu jest znaczna, prawdopodobnie najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest cięcie cesarskie.
Makrosomia płodu – możliwe powikłania po porodzie naturalnym
Należy pamiętać, że zaburzenie rozwoju płodu, jakim jest zbyt duża masa urodzeniowa noworodka, nie musi oznaczać problemów w późniejszym dojrzewaniu dziecka. Zdarza się, że noworodki ze zbyt dużą masą urodzeniową otrzymują 10 punktów w skali Apgar.
Wiele problemów może jednak sprawić naturalny poród dziecka o zbyt dużej masie, zwłaszcza makrosomii II lub III stopnia. Wydłużenie, a nawet zatrzymanie akcji porodowej w przypadku makrosomii płodu może wywołać nadmierne krwawienie z dróg rodnych, poważne uszkodzenia kanału rodnego (wtórny niedowład macicy, rozejście się spojenia macicy), a nawet zakażenie połogowe. Zagrożeniami są m.in. złamania kości oraz stawów. Zdaniem ginekologów najczęstszymi powikłaniami naturalnego porodu w przebiegu makrosomii płodu są złamania kości ramiennej i mostka, urazy stawu barkowego (splotu ramiennego), a także uszkodzenia nerwów (uraz nerwu przeponowego) noworodka, co może rzutować na nieprawidłowy rozwój dziecka w przyszłości.
Rzadsze powikłania makrosomii płodu
Wśród pozostałych ewentualnych powikłań płodu makrosomicznego, niezależnie od rodzaju porodu (naturalnego lub cięcia cesarskiego), może dojść do hipererytrocytemii, czyli zwiększonej ilości krwinek czerwonych krążących w krwiobiegu. Następstwami makrosomii płodu często bywają nadmierna ilość bilirubiny w krwiobiegu (na etapie życia płodowego oraz wieku niemowlęcego), zaburzenie gospodarki węglowodanowej (zbliżone do objawów hipoglikemii). W skrajnych sytuacjach hipertrofia wewnątrzmaciczna może wywołać poważne powikłania o charakterze neurologicznym. Najczęściej dochodzi do encefalopatii, która powoduje upośledzenie umysłowe noworodka, rzadziej jest przyczyną zgonu. Jak wyjaśniają lekarze, hipertrofia wewnątrzmaciczna w marginalnych przypadkach zaburza prawidłowy rozwój dziecka w późniejszym wieku. Skutkiem makrosomii może być nieprawidłowa tolerancja glukozy, wpływająca na zaburzenia (wahania) glikemii, nadciśnienie tętnicze, insulinooporność (brak wrażliwości tkanek na insulinę), cukrzycę typu 2, skłonność do nadmiernego przybierania na wadze, co w konsekwencji prowadzi do otyłości lub nadwagi.