Pulmonologia (pneumonologia, dawniej ftyzjatria) zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem oraz profilaktyką chorób układu oddechowego – głównie płuc.

Układ oddechowy

Każdego dnia organizm człowieka zużywa ok. 10 000 l powietrza. Głównym zadaniem układu oddechowego jest pobieranie tlenu z powietrza i usuwanie z organizmu dwutlenku węgla. Za wymianę gazową odpowiadają płuca, jeden z największych narządów człowieka. Drogi oddechowe stanowią również filtr dla ciał obcych (takich jak wirusy, bakterie, kurz), są więc pierwszą barierą zapobiegającą rozwojom infekcji.

Kim jest pulmonolog?

Zaburzenia oddychania to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza rodzinnego. Schorzenia, takie jak przeziębienie czy grypa, ograniczone są do górnych dróg oddechowych – ponieważ ich leczenie nie jest trudne, specjalista pulmonolog nie jest w ich przypadku potrzebny. Lekarz pulmonolog zajmuje się cięższymi chorobami układu oddechowego – to przede wszystkim znacznie poważniejsze schorzenia dolnych dróg oddechowych.

Pulmonolog diagnozuje i leczy choroby układu oddechowego, wśród których mogą wystąpić:

• zapalenie płuc – stan zapalny tkanki płucnej. To jedno z najpowszechniejszych schorzeń szpitalnych;

• zapalenie oskrzeli – stan zapalny tkanki wyściełającej oskrzela. Choroba zwykle wywołana jest przez wirusy, rzadziej przez bakterie. Często występuje u dzieci;

• astma oskrzelowa – zapalna choroba dróg oddechowych, w której różne czynniki środowiskowe wyzwalają nadreaktywność oskrzeli. W efekcie dochodzi do zwężenia przewodów oskrzelowych, czego skutkiem jest utrudnione oddychanie;

• pylica płuc – przewlekła choroba będąca skutkiem długotrwałego wdychania pyłków. W pylicy płuc stwierdza się przewlekłe zapalenie oskrzeli oraz postępową rozedmę płuc. Pylica płuc może doprowadzić do niewydolności krążenia i tzw. serca płucnego w prawej komorze;

• gruźlica – potencjalnie śmiertelna choroba zakaźna, którą wywołuje prątek gruźlicy. Choroba może mieć różną postać;

• mukowiscydoza – genetyczna choroba, w przebiegu której dochodzi do produkcji gęstego i lepkiego śluzu zatykającego oskrzela. W mukowiscydozie oddychanie staje się bardzo trudne;

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – zespół chorobowy, który charakteryzuje się postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Chorobę leczy się objawowo;

• nowotwory – mogą umiejscawiać się zarówno w górnych, jak i w dolnych drogach oddechowych;

• odma opłucnowa – stan, w którym powietrze dostaje się do opłucnej, wskutek czego płuca zapadają się (częściowo bądź całkowicie). Choroba występuje rzadko, może rozwinąć się bez konkretnej przyczyny;

• rozstrzenie oskrzeli – nieodwracalne rozszerzenie światła oskrzeli, co jest skutkiem uszkodzenia ich ściany. Objawami są m.in. uporczywy kaszel, krwioplucie, przykry zapach z ust, występowanie duszności, odkrztuszanie znacznej ilości wydzieliny;

• sarkoidoza (choroba Besniera-Boecka-Schaumanna) – choroba układu odpornościowego, która może rozwinąć się w każdym narządzie, jednak najczęściej powstaje w węzłach chłonnych i płucach. Sarkoidoza powoduje zmniejszenie czynnościowej pojemności płuc;
• śródmiąższowa choroba płuc z zapaleniem oskrzelików oddechowych – rzadko występująca choroba, którą diagnozuje się u osób palących papierosy. Czasem schorzenie ogranicza się do oskrzelików oddechowych – wtedy określa się je jako zapalenie oskrzelików oddechowych.

Kiedy udać się do pulmonologa?

Istnieją specyficzne objawy, które mogą sugerować poważne schorzenie płuc. Żadnych objawów ze strony układu oddechowego nie wolno bagatelizować, szczególnie u dzieci i osób w podeszłym wieku. Do lekarza pulmonologa należy się zgłosić, jeśli występuje:

• duszność (oddychanie z wysiłkiem);

• świszczący oddech lub inne nietypowe dźwięki wydawane podczas oddychania;
• ból przy oddychaniu;
• zasinienie skóry (szczególnie groźne u dzieci);
• przewlekły, a zwłaszcza suchy kaszel.

Szczególnie alarmującymi objawami wymagającymi szybkiego kontaktu z pulmonologiem są:

• krwioplucie;
• ból w klatce piersiowej;
• duszność spoczynkowa;
• zasinienie ust bądź palców;

• nawracające zapalanie płuc.

Jak leczy pulmonolog?

Pulmonolog stawia diagnozę na podstawie takich badań, jak spirometria, bronchoskopia, testy skórne bądź prowokacyjne. W poważnych chorobach układu oddechowego pulmonolog może przepisać pacjentowi m.in. antybiotyki, leki rozszerzające oskrzela, glikokortykosteroidy, chemioterapeutyki.

Łagodniejsze schorzenia górnych dróg oddechowych nie wymagają kontaktu z pulmonologiem – zazwyczaj można je wyleczyć domowymi sposobami albo preparatami dostępnymi w aptece bez recepty.