Na całym świecie nawet 1,8 miliarda osób ma zbyt mało jodu w diecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca dodawanie jodu do soli, aby uzupełniać te globalne braki. Suplementacja jodu w ciąży jest również medycznie uzasadniona – jest on bardzo potrzebny zarówno przyszłej mamie, jak i płodowi.
Jod a ciąża – dlaczego jest potrzebny?
Ciąża to stan, który zmienia wiele procesów chemicznych w organizmie w taki sposób, aby umożliwić prawidłowy rozwój płodu. Tarczyca zaczyna pracować na zwiększonych obrotach – o 50% zwiększa produkcję tyroksyny, a to właśnie jod odżywia i stymuluje tarczycę do jej produkcji. Tyroksyna jest potrzebna do prawidłowej pracy tarczycy matki oraz zapewnienia odpowiedniego rozwoju tego organu u płodu. Transportowana jest do łożyska, aby dziecko na późniejszym etapie ciąży mogło samodzielnie wytwarzać hormony tarczycy. Zauważono również, że zwiększa się wydalanie tyroksyny z moczem matki. Jod w ciąży jest bardzo ważny na jej początku, ponieważ tyroksyna całkowicie odpowiada za rozwój układu nerwowego i mózgu płodu. Niedobór jodu w ciąży wywołuje hipotyroksynemię, która dla płodu skutkować będzie opóźnieniem umysłowym i zaburzeniami neurologicznymi.
Na temat wpływu jodu na ciążę przeprowadzono wiele badań. W większości z nich zauważono, że suplementacja jodu w ciąży i przed nią ma bardzo korzystny wpływ na rozwój neuropsychologiczny dziecka. W krajach dotkniętych niedoborami jodu w diecie (⅔ krajów Europy Zachodniej i Środkowej) przyjmowanie jodu znacznie ograniczyło lub całkowicie wyeliminowało ryzyko opóźnionego rozwoju umysłowego. Co więcej, suplementacja jodu u wszystkich kobiet w ciąży z państw dotkniętych niedoborami jodu jest uzasadniona, ponieważ korzyści z niej znacznie przewyższają ewentualne ryzyko.
W Polsce jeszcze przed II wojną światową zauważono, jak bardzo potrzebny jest jod przyszłym mamom. Zapobiegawczo zaczęto jodować sól, a od 1997 roku zobligowano do tego wszystkich jej producentów. Polska jest obecnie jednym z niewielu krajów europejskich, gdzie nie występuje duży problem z niedoborami jodu.
Ile jodu w ciąży jest potrzebne?
Dobowe zapotrzebowanie na jod w ciąży wynosi 250 µg, a dla kobiety karmiącej jest to aż 290 µg lub więcej. Taką ilość bardzo trudno jest dostarczyć w diecie, nawet pomimo spożywania soli jodowanej. Lekarze zalecają więc suplementację jodu w ilości 150 µg na dobę, najlepiej jeszcze przed planowanym zapłodnieniem. Takie postępowanie umożliwia zgromadzenie odpowiednich zapasów, które będą bardzo potrzebne w pierwszych tygodniach ciąży.
A co jeśli wystąpi nadmiar jodu w ciąży? Wykryto związek nadmiaru jodu w organizmie matki z chorobami, takimi jak Hashimoto, rak tarczycy czy jej nadczynność. U płodu wysokie stężenie jodu może wywołać niedoczynność tarczycy. WHO podaje, że nadmierne spożycie jodu wynosi 500 µg, w USA zaś górna granica normy to 1100 µg. Po przebadaniu grupy kobiet, które przyjmowały dawki 300 µg jodu na dobę w ciąży, nie zauważono oznak niepożądanych. Powszechnie lekarze są więc przekonani, że dawka suplementacyjna 150 µg jest całkowicie bezpieczna. Warto wyjaśnić również, jak wygląda suplementacja jodu w ciąży przy chorobie Hashimoto. Ze względu na dobro płodu, dawka 150 µg na dobę jest nadal zalecana, pomimo że jod nasila procesu immunologiczne. Nasilenie niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto wyrównywane jest lekami.
Jod w ciąży – brać czy nie?
Wszystko zależy od indywidualnego przypadku. Jeśli już wcześniej w badaniach laboratoryjnych pojawiały się niedobory jodu, jego suplementacja jest jak najbardziej wskazana, nawet w większych ilościach niż ogólnie zalecane. Dokładną dawkę wskaże lekarz. Przy chorobach tarczycy w ciąży dodatkowe przyjmowanie jodu musi być skonsultowane z lekarzem prowadzącym, endokrynologiem, pod którego opieką znajduje się przyszła mama. Kobiety niemające problemów z tarczycą ani te, które nie wykazywały wcześniej niedoboru lub nadmiaru jodu, mogą przyjmować go w ilości zalecanej, a więc 150 µg na dobę. Chcąc być ostrożnym, warto wykonać badanie laboratoryjne na poziom jodu we krwi przy okazji standardowych badań ciążowych.
Od kiedy suplementować jod w ciąży? Najlepiej jest robić to jeszcze przed planowanym zapłodnieniem i przyjmować go razem z kwasem foliowym. Jeśli jednak ciąża jest już stwierdzona, suplementację można zacząć w dowolnym momencie – im wcześniej, tym lepiej.
Bibliografia:
1. Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, Zespół Ekspertów ds. Opieki Tyreologicznej w Ciąży, „Endokrynologia Polska” 2011, t. 62, nr 4, ISSN 0423–104X, s. 362–381.
2. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat selektywnej suplementacji kobiet ciężarnych w zakresie witamin i mikroelementów dotyczące suplementów diety Selecta Pregna 1 oraz Selecta Pregna 2, „Ginekologia Polska” 2013, nr 9, s. 119.